Zawiesina
Zawiesina to niejednorodny układ, w którym cząstki jednego ciała są rozproszone w innym, tworząc dwufazowy system. Przykładami zawiesin są zupa, błoto czy woda w jeziorze. Cząstki w zawiesinie mają średnicę większą niż 100 nanometrów.
Zawiesiny jako leki
Zawiesiny (łac. suspensoides) trudnorozpuszczalnych substancji leczniczych są stosowane w farmacji. Zawartość substancji nierozpuszczalnej w zawiesinach może wynosić od 0,5% do 40% masy leku. Fazą rozpraszającą może być woda, glicerol, etanol lub ich mieszanki. Zawiesiny mogą być stosowane wewnętrznie, zewnętrznie lub do wstrzykiwań.
Osad substancji leczniczej, który powstaje w wyniku sedymentacji, można przywrócić do zawiesiny przez krótkotrwałe wstrząsanie. Zawiesiny nie powinny być podawane donaczyniowo ani przechowywane w lodówce, aby uniknąć agregacji substancji czynnej.
Przygotowanie zawiesin
Aby uzyskać trwałe zawiesiny, należy:
- odpowiednio rozdrobnienie fazy rozproszonej,
- stosować substancje pomocnicze, które zwiększają lepkość, nadają ładunek elektryczny lub zwilżają.
Rozdrobnienie fazy rozproszonej
Wielkość cząstek ma kluczowe znaczenie dla stabilności zawiesin. Cząstki o średnicy poniżej 5 µm nie wymagają stabilizatorów, gdyż stabilizowane są przez ruchy Browna. Dla zawiesin do użytku wewnętrznego i pozajelitowego maksymalna średnica cząstek wynosi 30 µm, a dla zewnętrznych 90 µm.
Substancje pomocnicze
Zwiększające lepkość
W celu zmniejszenia szybkości opadania osadu w zawiesinach stosuje się koloidy hydrofilowe i liofobowe, takie jak guma arabska, bentonit czy krzemionka.
Nadające ładunek elektryczny
Ładunek elektryczny cząstek zapobiega ich agregacji, co również wpływa na stabilność zawiesin.
Konserwanty
Aby zapobiec rozwojowi drobnoustrojów, w zawiesinach stosuje się konserwanty, takie jak kwas benzoesowy i benzoesan sodu.
Substancje poprawiające smak i zapach
W celu poprawy organoleptycznych właściwości zawiesin dodaje się olejki eteryczne, nalewki lub syropy owocowe.
Bufory
Bufory, takie jak bufor fosforanowy, utrzymują odpowiednie pH zawiesin.
Zalety stosowania leków w postaci zawiesin
Zawiesiny są szczególnie korzystne dla dzieci i osób starszych, ponieważ są łatwiejsze w podawaniu niż tabletki. Umożliwiają one również maskowanie nieprzyjemnego smaku leku oraz dłuższe uwalnianie substancji czynnej.
Przykłady
W formie zawiesin stosuje się m.in.:
- antybiotyki (np. penicylinę, oksytetracyklinę, chloramfenikol),
- insulinę.
