Zasada trzech jedności w dramacie
Zasada trzech jedności, kluczowa w koncepcji klasycystycznej, odnosi się do trzech reguł dotyczących fabuły dramatu, zwłaszcza tragedii: jedności czasu, miejsca i akcji.
Jedność akcji
Najważniejsza z tych zasad to jedność akcji, która wymaga, aby fabuła miała liniowy charakter i była jednowątkowa, bez epizodów i wątków pobocznych. Wydarzenia muszą prowadzić do rozwiązania głównego konfliktu, a postacie powinny odgrywać jasno określone role w tym procesie.
Jedność czasu i miejsca
- Jedność czasu: Czas trwania akcji powinien pokrywać się z czasem trwania przedstawienia, najlepiej zamykając się w jednej dobie.
- Jedność miejsca: Akcja powinna toczyć się w jednym miejscu, co ma na celu zachowanie realistyczności i prawdopodobieństwa w kontekście zmian miejsca.
Starożytność a zasady jedności
W starożytnej tragedii greckiej zasady te nie były ściśle przestrzegane. Najlepiej ilustrują je dzieła Sofoklesa, podczas gdy tragedie Ajschylosa rzadziej je stosowały. Arystoteles w swojej Poetyce wspomina o jedności akcji, a jedność czasu i miejsca nie jest przez niego wyraźnie określona.
Rozwój zasad w klasycyzmie
W XVI wieku włoscy komentatorzy Arystotelesa, tacy jak Lodovico Castelvetro, wyodrębnili zasady trzech jedności. Zostały one przyswojone w dramaturgii francuskiej przez takich twórców jak Pierre Corneille i Jean Racine, którzy stawiali na zgodność swoich dzieł z tymi regułami.
Krytyka zasad trzech jedności
Zasady te były krytykowane przez romantyków, a także wcześniej przez przedstawicieli sentymentalizmu. Lessing i Wilhelm Schlegel poddawali w wątpliwość ich adekwatność, wskazując na potrzebę swobodnej kompozycji w dramaturgii. Ostatecznie zasady te zostały przezwyciężone w romantyzmie, który czerpał z tradycji elżbietańskiej oraz średniowiecznej.
Bibliografia
- Allaryce Nicoll, Dzieje teatru, 1977
- Arystoteles, Poetyka, wyd. 2, BN 1989
- Henri Peyre, Co to jest klasycyzm?, 1985
