Zaolzie – Historia i Współczesność
Zaolzie to obszar dawnego Księstwa Cieszyńskiego, obecnie część Czech, który był pod kontrolą polskiej administracji w 1918 roku, a następnie przyznany Czechosłowacji w 1920 roku. Nazwa regionu pochodzi od rzeki Olzy, stanowiącej granicę między Polską a Czechosłowacją. Obszar ten graniczy z Polską na północy i wschodzie oraz z granicą czesko-słowacką na południu.
Zgodnie z austriackim spisem ludności z 1910 roku, Zaolzie było zamieszkane głównie przez Polaków (123 tys.) oraz mniejszości czeską (32 tys.) i niemiecką (22 tys.). W 1938 roku Polska zajęła obszar większy niż ten z 1918 roku, obejmujący 805 km² z populacją około 258 tysięcy osób.
Historia
Tło konfliktu polsko-czeskiego
Wielowiekowa historia Księstwa Cieszyńskiego, leżącego w granicach Królestwa Czech, uległa zmianie po Wiośnie Ludów i rozwoju polskiego odrodzenia narodowego. W początkowym okresie Polacy i Czesi współpracowali w walce przeciwko germanizacji, jednak z biegiem lat konflikty stawały się coraz częstsze.
Termin „Zaolzie” pojawił się w kontekście polsko-czechosłowackiego konfliktu w 1919 roku, a po podziale regionu w 1920 roku odnosił się do terenów zamieszkanych głównie przez Polaków, które przyznano Czechosłowacji.
Przyłączenie Zaolzia do Polski w 1938
W 1938 roku, w obliczu napięć międzynarodowych, Polska podjęła działania mające na celu zajęcie Zaolzia. 2 października 1938 roku polskie wojska wkroczyły na teren, witane przez miejscową ludność. Zajęcie odbyło się etapami, a do 11 października granice zostały ustalone. Dla wielu mieszkańców Zaolzia był to moment sprawiedliwości dziejowej, jednak pojawiły się także konflikty między przybyłymi a autochtonami.
II wojna światowa
Podczas II wojny światowej Zaolzie zostało włączone do Niemiec, a na terenie tym działały polskie organizacje podziemne. W 1939 roku przeprowadzono spis ludności, w którym część mieszkańców zadeklarowała narodowość śląską, co potwierdzało ich polskość.
Przyłączenie Zaolzia do Czechosłowacji w 1945
Po wojnie, władze czechosłowackie jednostronnie stwierdziły, że zmiana granicy z 1938 roku jest nieważna. Mimo prób negocjacji, ostatecznie w 1958 roku Zaolzie pozostało w granicach Czechosłowacji. Władze czeskie zobowiązały się do przestrzegania praw polskiej mniejszości w tym regionie.
Współczesność
Obecnie życie polskiej mniejszości w Zaolziu koncentruje się wokół Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego. Mimo trudności w relacjach z czeską większością, Polacy starają się utrzymywać swoją kulturę i tożsamość. W 2013 roku wydali polskojęzyczną mapę Zaolzia, co wywołało kontrowersje wśród czeskich władz.
Znani Polacy z Zaolzia
- Jerzy Buzek
- Ewa Farna
- Gustaw Morcinek
- Władysław Kołder
- Henryk Flame
