Zamek w Ciechanowie
Zamek w Ciechanowie, zbudowany w latach 1399–1429 przez księcia mazowieckiego Janusza I Starszego, był nie tylko warownią, ale także rezydencją. W 1617 roku zamek należał do starostwa ciechanowskiego, a od połowy XVII wieku popadł w ruinę.
Historia
Budowę zamku rozpoczęto w 1399 roku, a zakończono w 1429 roku. Zamek pełnił funkcję obronną oraz rezydencjonalną, w jego wnętrzach znajdował się skarbiec oraz kaplica pw. św. Stanisława. Po śmierci Janusza III, zamek przeszedł w posiadanie królowej Bony. W 1549 roku przeprowadzono prace budowlane w celu przystosowania go na rezydencję królowej.
Największe zniszczenia miały miejsce podczas potopu szwedzkiego oraz w latach 1708-1709. Po III rozbiorze, zamek uległ dalszej degradacji, a w 1818 roku przeszedł w ręce rodu Krasińskich, którzy rozpoczęli prace remontowe na początku XX wieku. W czasie II wojny światowej zamek był miejscem brutalnych egzekucji, w tym stracenia żołnierzy Armii Krajowej.
W latach 1979–1986 przeprowadzono częściową restaurację, a obecnie zamek jest zarządzany przez Muzeum Szlachty Mazowieckiej.
Architektura
Zamek zbudowano na bagnistym terenie, co wymagało zastosowania żwiru, cegieł oraz dębowych pni dla zapewnienia stabilności. Mury mają wysokość 10 m, a w narożnikach znajdują się okrągłe wieże. Pierwotnie dostęp do zamku prowadził przez pomost od strony południowej.
W północnej części dziedzińca znajdował się pałac książęcy (Dom Duży) z kuchnią i spiżarnią, a na piętrze znajdowały się reprezentacyjne sale. W miarę rozbudowy zamku podwyższono wieże oraz dobudowano kaplicę.
Kontrowersje wokół rewitalizacji
Na temat rewitalizacji zamku istnieją dwa sprzeczne projekty:
- Rekonstrukcja: Odbudowa części mieszkalnej, zgodna z tradycją mazowieckiego budownictwa gotyckiego.
- Rewitalizacja: Wprowadzenie nowoczesnej konstrukcji żelbetowej, co budzi kontrowersje ze względu na ingerencję w zabytkową substancję.
Wiesław Gruszkowski, zwolennik rewitalizacji, argumentuje, że nowy budynek nie udaje zabytkowego, co jest zgodne z zasadami Karty Weneckiej.
Efekty rewitalizacji i konsekwencje
Spór dotyczący rewitalizacji doprowadził do tego, że zamek nie został wpisany na listę pomników historii, mimo że miał na to szanse. Obecna sytuacja negatywnie wpłynęła na przyszłość zamku.
Wirtualne media
W 2022 roku muzeum udostępniło wirtualny spacer po zamku, umożliwiając zwiedzanie obiektu online.
Bibliografia
- Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm: Leksykon zamków w Polsce, Warszawa, Arkady, 2012.
- Prace archeologiczne na zamku w Ciechanowie w 2003 r., Ciechanowskie Studia Muzealne, t. IV, 2006.
