Zagrodnik – definicja i charakterystyka
Zagrodnik, znany również jako ogrodnik (łac. hortulanus), to włościanin posiadający dom z ogrodem oraz grunt do uprawy, zazwyczaj nieprzekraczający ćwierci łana. Gospodarstwa zagrodnicze najczęściej składały się z 4-5 członków rodziny, co umożliwiało im zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych.
Porównanie z innymi grupami społecznymi
Zagrodnicy różnili się od chałupników, którzy nie posiadali żadnych dóbr poza domem i byli zmuszeni do pracy najemnej. Wiele osób z tej grupy nieoficjalnie powiększało swoje gospodarstwa poprzez tzw. „nieużytki” lub „pustki”, za które płacono jedynie czynsz pieniężny.
Obowiązki i praca zagrodników
W okresach wojen i klęsk, zagrodnicy mieli obowiązek świadczyć pracę na rzecz pana, maksymalnie do 3 dni w tygodniu. Nie była to jednak praca jednej osoby, lecz mogła być podzielona między trzy osoby z jednej zagrody. W pozostałe dni tygodnia zagrodnicy często pracowali dla dworów lub folwarków za wynagrodzenie w różnej formie.
Rzemiosło i różnorodność działalności
Oprócz pracy w rolnictwie, niektórzy zagrodnicy zajmowali się rzemiosłem, na przykład tkactwem. Kategoria ta przetrwała z niewielkimi zmianami aż do początku XX wieku.
Statystyki z 1767 roku
W 1767 roku na wsi śląskiej struktura społeczna przedstawiała się następująco:
- Zagrodnicy – 49%
- Kmiecie – 36%
- Chałupnicy – 15%
Podsumowując, zagrodnicy odgrywali istotną rolę w strukturze społecznej wsi, zapewniając nie tylko podstawowe środki do życia, ale również przyczyniając się do lokalnej gospodarki poprzez różnorodność wykonywanych prac.
