Żad – Definicja i Rodzaje
Żad to wspólna nazwa nefrytu i jadeitu, dwóch minerałów często mylonych ze względu na ich podobieństwo wizualne. Współczesne rozróżnienie obejmuje trzy rodzaje skał:
- Jadeit – zbudowany z piroksenów.
- Nefryt – zbudowany z amfiboli.
- Maw-sit-sit – zbudowany z piroksenów, spineli, amfiboli i chlorytów.
Początkowo uznawano te kamienie za ten sam minerał, nazywając je jade. W chińskiej tradycji oba minerały określane są jako 玉 yù. Dopiero w 1863 roku Francuz Damour wykazał, że to dwa różne minerały.
Pochodzenie Nazwy
Nazwa „żad” pochodzi z czasów hiszpańskiej konkwisty w Ameryce Środkowej i Południowej, oznaczając „piedra de ijada”, czyli kamień lędźwiowy. Wierzono, że minerał ten ma właściwości zdrowotne, szczególnie w kontekście dolegliwości nerek.
Cechy Szczególne
- Oba minerały są podobne zewnętrznie.
- Jadeit topnieje w płomieniu dmuchawy, tworząc przezroczystą perłę, i rozpuszcza się w kwasie solnym.
- Nefryt topnieje, ale nie rozpuszcza się w kwasach.
- Jadeit jest twardszy i ma wyższą gęstość.
- Jadeit jest rzadszy i bardziej ceniony niż nefryt.
- Słowo „żad” używane jest także nieprawidłowo w odniesieniu do innych kamieni ozdobnych, takich jak żad alaska czy nowy żad.
Kultura i Historia
Żad jest znany od tysięcy lat, szczególnie w Chinach, gdzie już ponad 2000 lat temu wyrabiano z niego figurki i symbole religijne. W przedkolumbijskiej Ameryce Środkowej był bardziej ceniony niż złoto. Po hiszpańskiej konkwiscie, obróbka żadu w tym regionie znacznie się obniżyła, podczas gdy w Chinach sztuka ta rozwijała się nadal.
Dzięki swojej dużej spoistości i niewielkiej twardości, w prehistorii używano go do produkcji broni i narzędzi codziennego użytku.
Podsumowanie
Żad, będący terminem zbiorczym dla nefrytu, jadeitu i maw-sit-sit, ma bogatą historię i znaczenie w kulturach Wschodu oraz w przedkolumbijskiej Ameryce. Jego unikalne właściwości i zastosowania sprawiają, że pozostaje cenionym kamieniem do dziś.
