Zadośćuczynienie pieniężne w polskim prawie
Zadośćuczynienie pieniężne to jeden z dwóch sposobów wyrównania szkody niemajątkowej w polskim prawie, obok zasądzenia sumy na cel społeczny. Zgodnie z art. 445 i 448 kodeksu cywilnego, zadośćuczynienie przysługuje w przypadkach uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia wolności oraz naruszenia dóbr osobistych. Od 2008 roku, zadośćuczynienie mogą otrzymać także członkowie rodziny poszkodowanego, który zmarł w wyniku tych zdarzeń. W 2021 roku wprowadzono również możliwość ubiegania się o zadośćuczynienie za niemożność nawiązania więzi rodzinnej.
Funkcje zadośćuczynienia
- Funkcja kompensacyjna: Celem zadośćuczynienia jest rekompensata negatywnych przeżyć poszkodowanego. Wysokość zadośćuczynienia powinna odpowiadać doznanej szkodzie, aby uniknąć sytuacji, w której poszkodowany zyskuje na szkodzie, a sprawca ponosi karę.
- Funkcja prewencyjna: Przyznanie zadośćuczynienia ma zniechęcić sprawcę do dalszych naruszeń oraz ostrzec innych potencjalnych naruszycieli.
- Funkcja represyjna: Choć obecnie zadośćuczynienie nie pełni wyraźnej funkcji represyjnej, może działać jako element dyscyplinujący dla sprawcy.
Przesłanki przyznania
Przesłanki przyznania zadośćuczynienia różnią się w zależności od podstawy roszczenia. Sąd ma prawo odmówić przyznania zadośćuczynienia, jeśli uzna, że szkoda jest znikoma lub poszkodowany przyczynił się do jej powstania.
Rozmiar zadośćuczynienia
Wysokość zadośćuczynienia powinna być adekwatna do poniesionej szkody. Na jej wysokość wpływają różne czynniki, takie jak:
- wysoki poziom winy sprawcy
- wiek poszkodowanego
- intensywność cierpień fizycznych i psychicznych
- trwałość skutków naruszenia
- warunki pozbawienia wolności
Właściwości roszczenia
Przedawnienie
Roszczenie o zadośćuczynienie przedawnia się po 3 latach, z wyjątkiem spraw dotyczących wizerunku, które przedawniają się po 20 latach.
Dziedziczność
Roszczenie o zadośćuczynienie nie jest dziedziczne, z wyjątkiem sytuacji, gdy zostało uznane na piśmie lub powództwo wytoczono za życia poszkodowanego.
Zbywalność
Roszczenia o zadośćuczynienie nie są zbywalne, chyba że stały się wymagalne i zostały uznane na piśmie lub przyznane prawomocnym orzeczeniem.
