Wojny rzymsko-sasanidzkie
Wojny rzymsko-sasanidzkie to seria konfliktów między cesarstwem rzymskim, a później wschodniorzymskim, a Imperium Sasanidów, które miały miejsce od III do VII wieku n.e.
Geneza
Wojny te miały swoje źródło w dążeniu Sasanidów do odbudowy imperium w granicach historycznej Persji, co oznaczało zagrażające Rzymowi utraty terytoriów. Kluczowe punkty sporu obejmowały:
- Armenię, której obsadzenie tronu przez sprzyjających sobie władców było istotne dla obu stron.
- Rzymskie ambicje sięgały Zatoki Perskiej i Morza Kaspijskiego w celu trwałego przyłączenia Mezopotamii.
Przebieg wojen
Pierwsza wojna
W 224 roku n.e. Sasanidzi, pod wodzą Ardaszira I, pokonali Partów, co rozpoczęło konflikty z Rzymem. W 230 roku Sasanidzi zaatakowali zachodnią Mezopotamię, jednak Rzymianie pod wodzą Gordiana III odbili się, zanim nowy prefekt Filip I Arab został pokonany przez Persów.
Druga wojna
W 256 roku Szapur I zajął Antiochię i Dura Europos. Cesarz Walerian został wzięty do niewoli, jednak obrona ze strony króla Palmyry Odeantusa zatrzymała Sasanidów. W 283 roku Rzymianie zdobyli Ktezyfon, ale cesarz Karus zginął w niewyjaśnionych okolicznościach.
Trzecia wojna
W 296 roku Narses zaatakował Armenię, ale Galeriusz odniósł sukcesy, zajmując Ktezyfon. Mimo dużych strat, Rzymianie nie anektowali podbitych terytoriów.
Czwarta wojna
W 359 roku Szapur II zdobył wiele miast, a w 363 roku Julian Apostata próbował podbić Persję, jednak jego wyprawa zakończyła się klęską. Jowian, jego następca, uzyskał pokój, oddając część terytoriów.
Piąta wojna
W 383 roku Teodozjusz I bezskutecznie próbował odzyskać Armenię, a konflikty trwały po podziale imperium rzymskiego.
Szósta wojna
W 428 roku Bahram V anektował wschodnią Armenię, a w 440 roku Teodozjusz II zdobył zachodnią. Król Jazdagird II próbował zaatakować Rzym, ale przyjął propozycje pokojowe.
Siódma wojna
W 522 roku Justyn I objął Lazykę i Iberię, co sprowokowało wojnę z Chosrowem I. Rzymianie odnieśli zwycięstwo, a Chosrow zrezygnował z dalszej walki.
Ósma wojna
W 602 roku Chosroes II rozpoczął wielką wojnę, zdobywając Syrię i Egipt. Mimo początkowych sukcesów, cesarz Herakliusz pokonał Persów w 627 roku, co doprowadziło do wewnętrznych konfliktów w Persji i końca wojen.
Skutki
- 400 lat konfliktów nie przyniosło trwałych rozstrzygnięć politycznych.
- Wyludnienie i zniszczenie terenów granicznych.
- Po wojnach arabskich, imperium Sasanidów zostało całkowicie wchłonięte przez Arabów, a chrześcijaństwo i zaratusztrianizm zostały w większości wyeliminowane.
