Wojny grecko-perskie
Wojny grecko-perskie miały miejsce w pierwszej połowie V wieku p.n.e. i obejmowały konflikt między imperium perskim a greckimi polis. Po podboju Lidii przez Cyrusa Wielkiego w 546 r. p.n.e., Persowie zdobyli greckie miasta w Azji Mniejszej. W 499 r. p.n.e. wybuchło powstanie greckie, które zakończyło się klęską w 493 r. p.n.e. Kolejna perska wyprawa morska w 490 r. p.n.e. zakończyła się porażką w bitwie pod Maratonem.
Przyczyny konfliktu
Greckie polis, w tym Ateny i Sparta, zawiązały Związek Hellenów, aby stawić czoła nadchodzącej perskiej inwazji. W 480 r. p.n.e. armia Kserksesa I pokonała greckie siły w Termopilach i zajęła Ateny, jednak flota perska została rozbita w bitwie pod Salaminą. W 479 r. p.n.e. Grecy zyskali przewagę, pokonując Persów w bitwach pod Platejami i Mykale.
Powstanie Związku Morskiego
Po zwycięstwie w 479 r. p.n.e. powstał Związek Morski pod przewodnictwem Aten, mający na celu obronę przed Persją i wyzwolenie miast greckich. Kluczowym dowódcą był Kimon, który odniósł sukcesy w bitwie nad Eurymedonem w 466 r. p.n.e., eliminując zagrożenie ze strony Persów.
Interwencje i konflikty
W latach 460-454 p.n.e. Ateny wspierały antyperskie powstania w Egipcie, jednak poniosły porażki. W 451 r. p.n.e. zawarto rozejm z Persją, a Ateny uzyskały dominację na morzu, co pozwoliło na zakończenie działań wojennych. Ostatecznie, Persowie pogodzili się z utratą greckich polis w Azji Mniejszej, zachowując jedynie Cypr.
Źródła historyczne
Najważniejszym źródłem opisującym wojny grecko-perskie są „Dzieje” Herodota, a dla okresu po 479 r. p.n.e. kluczowe są fragmenty „Wojny peloponeskiej” Tukidydesa, które dostarczają informacji o wydarzeniach poprzedzających wojnę.
