Wojny arabsko-bizantyńskie – seria konfliktów zbrojnych w VII–X wieku pomiędzy kalifatem arabskim a Cesarstwem Bizantyńskim o kontrolę nad Azją Mniejszą, Zakaukaziem i Morzem Śródziemnym.
Geneza wojen
Konflikty arabsko-bizantyńskie rozpoczęły się na krótko po śmierci Mahometa. Przyczyny wojen nie wynikały jedynie z religijnych motywacji, lecz z dążenia Arabów do zdobycia nowych terenów życiowych. Południowo-wschodnie prowincje Bizancjum, takie jak Syria, Palestyna i Egipt, były mniej sprzyjające dla władzy cesarskiej, co stwarzało korzystne warunki dla Arabów.
Wojny w Azji Mniejszej
Wojny rozpoczęły się w latach trzydziestych VII wieku, kiedy to Arabowie zagrażali granicom cesarstwa. Istotnym wydarzeniem było oblężenie Konstantynopola w latach 674–678 oraz 717–718. W 740 roku cesarz Leon III pokonał Arabów pod Akroinon. W IX wieku walki toczyły się głównie na wschodnich granicach, gdzie Bizancjum umacniało swoje pozycje, budując twierdze. Powstania ludowe, takie jak rebelia Babaka, umożliwiały Bizantyńczykom penetrację terytoriów kalifatu.
Konflikty morskie
Na morzu Bizancjum straciło Cypr w 823 roku oraz Sycylię w latach 827–878. Arabowie zdobyli ważne porty, jak Malta i inne w południowych Włoszech. W 904 roku zniszczyli Tesaloniki, a piraci arabscy regularnie łupili wybrzeża Peloponezu i Morza Egejskiego.
Po rozpadzie kalifatu
W drugiej połowie IX wieku kalifat Abbasydów zaczął się rozpadać na niezależne państwa. W X wieku Bizancjum częściowo odzyskało terytoria w północnej Syrii, walcząc głównie z Hamdanidami. W XI wieku pojawiła się nowa potęga – Seldżukidzi, którzy stawiali zagrożenie dla cesarstwa.
