Wojna trzydziestoletnia
Wojna trzydziestoletnia, trwająca od 23 maja 1618 do 24 października 1648 roku, była konfliktem zbrojnym w Europie, który obejmował protestanckie państwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego oraz katolicką dynastię Habsburgów. Choć pierwotnie związana z przyczynami religijnymi, wojna stała się także polem rywalizacji mocarstw europejskich, które dążyły do osłabienia Habsburgów.
Fazy konfliktu
Konflikt podzielono na cztery główne fazy:
- 1618–1623 – okres wojny czesko-palatynackiej
- 1623–1630 – duński okres wojny
- 1630–1636 – szwedzki okres wojny
- 1636–1648 – francusko-szwedzki okres wojny
Główne strony konfliktu
Stroną katolicką były państwa podległe Habsburgom, takie jak Austria i Hiszpania, a także niektóre księstwa I Rzeszy. Mimo że Rzeczpospolita Obojga Narodów nie oficjalnie wsparła katolików, polskie oddziały brały udział w walkach za zgodą króla Zygmunta III Wazy.
Negocjacje pokojowe
Po klęsce Habsburgów pod Wolfenbüttel w 1641 roku, cesarz Ferdynand III rozpoczął rokowania pokojowe w Münster i Osnabrück. W 1644 doszło do istotnych zmian politycznych we Francji, jednak wojenne zaangażowanie kraju pozostało na wysokim poziomie, mimo że Mazzarini dążył do zakończenia konfliktu.
Skutki wojny
Wojna trzydziestoletnia spowodowała ogromne spustoszenia w Niemczech, zginęło od 33% do 50% ludności w niektórych regionach. Zawarty w 1648 roku pokój westfalski radykalnie zmienił układ sił w Europie:
- Francja stała się największą potęgą, zdobywając Alzację oraz biskupstwa Toul, Metz i Verdun.
- Szwecja uzyskała Pomorze Zachodnie oraz porty na Bałtyku.
- Uznano niepodległość Szwajcarii i Republiki Zjednoczonych Prowincji.
- Rozszerzono artykuły augsburskiego pokoju religijnego na kalwinistów.
Wpływ na kulturę
Wojna była inspiracją dla wielu dzieł literackich i artystycznych, takich jak:
- Przygody Simplicissimusa Hansa Jakoba Christoffela von Grimmelshausena
- Historia wojny trzydziestoletniej Friedricha Schillera
- Matka Courage i jej dzieci Bertolta Brechta
- Utwory zespołu Sabaton oraz Jacka Kaczmarskiego.
Wojna trzydziestoletnia jest uważana za pierwszą paneuropejską wojnę nowożytnej Europy, która miała trwały wpływ na układ sił i rozwój kultury w regionie.
