„`html
Wojna o Pacyfik (1879–1884)
Wojna o Pacyfik, znana również jako wojna o saletrę, była konfliktem zbrojnym pomiędzy Chile a połączonymi siłami Boliwii i Peru. Zakończyła się zwycięstwem Chile, które zdobyło terytoria bogate w surowce mineralne, a Boliwia straciła dostęp do morza.
Przyczyny konfliktu
Konflikt rozpoczął się od sporu o część pustyni Atakama, bogatą w złoża guano i saletry, między Chile a Boliwią. Podniesienie podatków przez Boliwię dla chilijskich przedsiębiorstw doprowadziło do napięć dyplomatycznych.
Spór graniczny
- 1866: Chile i Boliwia podpisują traktat ustalający granicę na 24. równoleżniku.
- 1874: Nowy traktat pozwala Boliwii na pobieranie podatków, co prowadzi do niezadowolenia w Chile.
Kryzys i wybuch wojny
W 1878 Boliwia podniosła stawki podatków dla chilijskich firm, co doprowadziło do konfiskaty majątku przez rząd boliwijski. Chile odpowiedziało desantem w Antofagaście, co skłoniło Boliwię do wypowiedzenia wojny 1 marca 1879. Po kilku miesiącach Chile wypowiedziało wojnę Peru 5 kwietnia 1879.
Działania wojenne
Chile, dysponujące lepszym uzbrojeniem i wyszkoleniem, zdominowało działania wojenne na morzu i lądzie. Kluczowe bitwy to:
- Bitwa pod Topater (marzec 1879): Pierwsza bitwa lądowa, w której Chilijczycy odnieśli zwycięstwo.
- Bitwa pod Iquique (maj 1879): Peruwiańskie pancerniki zaatakowały chilijską blokadę, co zakończyło się stratą „Esmeraldy”.
- Bitwa pod Angamos (październik 1879): Zatrzymanie „Huascara”, peruwiańskiego okrętu wojennego.
Inwazja na Peru
Po zdobyciu panowania na morzu, armia chilijska przystąpiła do inwazji na lądzie. Kluczowe wydarzenia to:
- Desant w Pisagua (listopad 1879): Ustanowienie przyczółka w Tarapacá.
- Bitwa pod Tarapacá (listopad 1879): Peruwiańska armia odnosi sukces, ale nie zmienia sytuacji strategicznej.
- Wejście do Limy (styczeń 1881): Chilijczycy zdobywają stolicę Peru.
Okupacja Peru i zakończenie wojny
Po wojnie, Chile kontrolowało Tarapacá, a w 1883 podpisano traktat pokojowy w Ancón. W 1929 ustalono warunki dotyczące Tacny i Arici, a w 1904 Chile zobowiązało się do budowy kolei dla Boliwii.
Warunki pokojowe
Traktat w Ancón przewidywał, że Chile okupuje Tacnę i Aricę przez 10 lat, po czym miał odbyć się plebiscyt. Ostatecznie Boliwia straciła dostęp do morza, a Chile zyskało kontrolę nad bogatymi złożami mineralnymi.
„`
