Wiry – Informacje ogólne
Wiry (niem. Groß Wierau) to wieś położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Marcinowice. W latach 1975–1998 miejscowość była częścią województwa wałbrzyskiego.
Położenie
Wieś znajduje się na wschodnim skraju Równiny Świdnickiej, na południowy zachód od Masywu Ślęży oraz na północ od Wzgórz Kiełczyńskich, w pobliżu Czarnej Wody.
Historia
Pierwsza wzmianka o Wirach pochodzi z 1193 roku, kiedy papież Celestyn III potwierdził posiadłości kanoników regularnych z Wrocławia. W 1205 roku wieś otrzymała urząd wójta, a w dokumentach z 1223 i 1250 roku była wspomniana jako „Viri” i „Wiri”. Po wojnach śląskich w latach 1740–1763, miejscowość weszła w skład Prus.
W czasie wojny trzydziestoletniej wieś doznała dużych zniszczeń, a jej odbudowa trwała do 1648 roku. W 1825 roku w Wirach znajdowało się 72 domy, szkoła, kościół, cegielnia i browar. Mieszkańcy zajmowali się hodowlą owiec i bydła oraz tkactwem.
W 1959 roku odkryto złoża magnezytu, co doprowadziło do uruchomienia w latach 60. XX wieku kopalni głębinowej Wiry. Kopalnia działała do 1996 roku, a jej likwidacja rozpoczęła się w 2004 roku. W latach 2007–2013 z podziemi pobierano wodę, która była butelkowana i sprzedawana jako woda mineralna „Ślężanka”.
Zabytki
W Wirach znajdują się następujące zabytki:
- Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła – z początku XVI wieku, przebudowany w XVII wieku i rozbudowany w 1906 roku. Kościół otoczony jest kamiennym murem z XVII wieku.
- Zespół pałacowy – w ruinie, z barokowym pałacem z XVII wieku, przebudowanym w 1778 roku; otoczony parkiem krajobrazowym z drugiej połowy XIX wieku.
- Wiatrak – XIX-wieczny, przebudowany na cele mieszkalne, zlokalizowany przy drodze do Tąpadł.
- Kapliczki – dwie kapliczki domkowe z początków XIX wieku.
