Wiersz toniczny
Wiersz toniczny to forma poezji charakteryzująca się równą liczbą akcentów w każdym wersie, z jednoczesnym zmiennym rozkładem tych akcentów. Przykładem może być fragment z Księgi ubogich Jana Kasprowicza, w której różna liczba zestrojów akcentowych występuje w poszczególnych wersach:
- Umiłowanie ty moje! (2 akcenty)
- Kształty nieomal dziecięce! (3 akcenty)
- Skroń dotąd nie pomarszczona (3 akcenty)
- Białe, wąziutkie ręce (3 akcenty)
Dzięki regularności akcentów w wersach, wiersz toniczny uzyskuje wyraźny rytm i muzyczny charakter. W polskiej literaturze najczęściej stosowanymi formami wiersza tonicznego są trójakcentowiec i sześcioakcentowiec.
Poeci wiersza tonicznego
Wiersz toniczny był wykorzystywany przez wielu znanych poetów, w tym:
- Władysław Broniewski
- Julian Tuwim
- Kazimiera Iłłakowiczówna
- Tadeusz Gajcy
Międzynarodowy kontekst
Wiersz toniczny miał swoje korzenie w wersyfikacji staroangielskiej oraz w średnioangielskiej. Można go również znaleźć w nowoangielskiej metryce, szczególnie w poezji Gerarda Manleya Hopkinsa. Robert Browning w poezji czteroakcentowej stworzył utwór The Statue and the Bust, w którym rytm i muzykalność są wyraźnie obecne:
There’s a palace in Florence, the world knows well,
And a statue watches it from the square,
And this story of both do the townsmen tell.
Ages ago, a lady there,
At the furthest window facing the east,
Asked, “Who rides by with the royal air?”
The bridesmaids’ prattle around her ceased:
She leaned forth, one on either hand;
They saw how the blush of the bride increased.
Podsumowanie
Wiersz toniczny to ważny element poezji, który łączy równą liczbę akcentów z ich zmiennym rozkładem, tworząc wyraźny rytm i melodyjność. Jest on obecny w twórczości wielu znanych poetów, a także w różnych tradycjach literackich na świecie.
