Utrakwiści – Ruch Religijny w Czechach
Utrakwiści, znani również jako kalikstyni (od łac. calix – „kielich”), byli umiarkowanym odłamem husytów, który wyłonił się w XV wieku. Ich głównym ośrodkiem religijnym była Praga. Utrakwiści rekrutowali się głównie z mieszczaństwa i rycerstwa, a ich celem była umiarkowana reforma kościelna, różniąca się od bardziej radykalnych ruchów husyckich.
Postulaty Utrakwistów
Utrakwiści stawiali na kilka kluczowych postulatów:
- Prawo udzielania komunii wiernym pod dwiema postaciami (łac. sub utraque specie)
- Wolność wygłaszania kazań oraz sprawowania liturgii w językach narodowych
- Zniesienie świeckiej władzy duchowieństwa i likwidacja majątków kościelnych
Od samego początku dążyli do mediacji z Kościołem katolickim, co prowadziło do konfliktów z bardziej radykalnym obozem taborytów. W 1434 roku zawarli porozumienie z cesarzem Zygmuntem Luksemburskim oraz wysłannikami papieża, co skutkowało tzw. Kompaktatami praskimi. Główne ustalenia obejmowały:
- Nieskrępowane odprawianie liturgii w języku czeskim
- Prawo do udzielania komunii pod dwiema postaciami
- Wybór arcybiskupa praskiego przez czeski sejm
Bitwa pod Lipanami i Dalszy Rozwój
Ugoda z obozem katolickim umożliwiła utrakwistom pokonanie taborytów w bitwie pod Lipanami 30 maja 1434 roku. W 1435 roku wybrali własnego arcybiskupa, Jana z Rokycan, który był kluczową postacią w ruchu husyckim.
W 1462 roku papież Pius II unieważnił kompaktaty praskie, co doprowadziło do powstania utrakwistów. Konflikt zakończył się w 1485 roku ugodą kutnohorską, która przywróciła tolerancję religijną w Czechach, pozwalając przetrwać Kościołowi utrakwistycznemu do XVII wieku. Ostatecznie Kościół ten wygasł w wyniku wojny trzydziestoletniej i został całkowicie zdelegalizowany w latach 1624–1627.
Administratorzy Kościoła Utrakwistycznego
- Jan z Rokycan (1431–1471, arcybiskup 1435–1471)
- Wacław Koranda Młodszy (1471–1497)
- Jakubek ze Stříbra (1497–1499)
- Paweł z Žatca (1500–1517)
- Maciej Korambus (1517–1520)
- Wacław z Litomyšla (1520–1523)
- Gallus Cahera (1523–1529)
- Jan Mystopol (1542–1555 oraz 1562–1568)
- Wacław Benešovský (1581–1590)
- Fabian Rezek Strakonický (1590–1593)
- Wacław Dačický z Brozan (1594–1604)
