Upaniszady

Upaniszady to teksty religijno-filozoficzne, które powstały w latach VIII–III p.n.e. i są częścią wedyjskiego objawienia (śruti). Stanowią rozwinięcie filozofii brahman oraz wprowadzają takie pojęcia jak brahman, atman, transmigracja (samsara) i karma. Zidentyfikowano ponad 200 upaniszad, a nowe teksty wciąż powstają.

Historia i przekłady

W 1657 roku na polecenie księcia Dara Shikoh przetłumaczono zbiór upaniszad na język perski. Później francuski indolog Abraham Hyacinthe Anquetil-Duperron przełożył ten zbiór na łacinę w pracy Oupnek’hat, opublikowanej w latach 1801–1802.

Źródłosłów

Nazwa „upaniszady” pochodzi od sanskryckich słów:

upa – „przy”
ni – „nisko”
sad – „siedzieć”

Co w tłumaczeniu oznacza „przysiądnięcie”.

Klasyfikacja

Upaniszady dzielą się na kilka kategorii:

Wedyjskie

Najstarsze upaniszady, spisane prozą, to m.in.:

Brihadaranjaka
Ćhandogja
Aitreja
Kauszitaki
Kena
Taittirij

Wielkie

Dwanaście upaniszad uznawanych za „Wielkie” (maha) stanowi część czterech świętych Wed i należy do kanonu wedanta.

Kanoniczne

Według upaniszady Muktika, istnieje 108 kanonicznych upaniszad, które dzielą się na:

Wielkie Upaniszady (12)
Samanjawedanta Upaniszady (23)
Joga Upaniszady (20)
Sannjasa Upaniszady (17)
Waisznawa Upaniszady (14)
Śakta Upaniszady (8)

Znaczenie

Upaniszady są wykorzystywane jako teksty pomocnicze w praktykach medytacyjnych.

Polskie przekłady

Vātsyāyana – Upanishada. Nauki tajemne. Klucz do Kamasutry, Wydawnictwo „Księgopol”, Warszawa 1933.
Upaniszady, tłum. i komentarz Marta Kudelska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004.