Ultrafiolet
Ultrafiolet (UV) to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od 10 nm do 400 nm, niewidoczne dla ludzi. Promieniowanie to zostało odkryte w 1801 roku przez Johanna Wilhelma Rittera i Williama Hyde’a Wollastona. Termin „ultrafiolet” pochodzi z łacińskiego słowa „ultra” (ponad) oraz „fiolet”, co odnosi się do koloru o najkrótszej długości fali w widzialnym spektrum.
Zakresy promieniowania
Promieniowanie ultrafioletowe dzieli się na kilka podzakresów:
- Skrajny: 10–121 nm
- Daleki: 122–200 nm
- Pośredni: 200–300 nm
- Bliski: 300–400 nm
Ze względu na skutki dla organizmów żywych wyróżniamy:
- UV-C: 100–280 nm
- UV-B: 280–315 nm
- UV-A: 315–380 nm
Słońce i atmosfera Ziemi
Słońce emituje promieniowanie UV-A, UV-B i UV-C. Jednak atmosfera Ziemi pochłania UV-C oraz część UV-B, co sprawia, że około 97% promieniowania docierającego do powierzchni Ziemi to UV-A.
Biologia i adaptacja
Pierwotne ssaki mogły odbierać ultrafiolet, lecz większość z nich utraciła tę zdolność. Obecnie niektóre gatunki, takie jak gryzonie, nietoperze i renifery, potrafią wykrywać to promieniowanie. Renifery posiadają tę umiejętność, aby lepiej dostrzegać pokarm i drapieżników w arktycznych warunkach.
Niektóre owady, jak pszczoły, również widzą promieniowanie ultrafioletowe, a rośliny mają receptory wrażliwe na UV.
Wpływ na zdrowie człowieka
Promieniowanie UV-A, choć mniej szkodliwe, uszkadza kolagen w skórze, co przyspiesza starzenie. Długotrwała ekspozycja może prowadzić do zaćmy. Promieniowanie UV-B jest istotne dla produkcji witaminy D3, ale nadmiar może spowodować rumień oraz zwiększyć ryzyko nowotworów skóry, takich jak czerniak.
Podsumowanie
Promieniowanie ultrafioletowe odgrywa ważną rolę w biologii i zdrowiu, wpływając na organizmy żywe oraz zdrowie ludzi. Zrozumienie jego właściwości i skutków jest kluczowe dla ochrony przed jego szkodliwym działaniem.
