Układy Republikańskie z 1944 roku
Układy republikańskie to zbiorowa nazwa trzech umów międzynarodowych, które zostały podpisane w 1944 roku przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) z republikami radzieckimi: Białoruską, Ukraińską i Litewską. Umowy te dotyczyły przymusowych wysiedleń obywateli polskich i żydowskich z terenów wschodnich Polski, które po II wojnie światowej weszły w skład ZSRR. Jednocześnie ludność z tych republik została przesiedlona do Polski.
Pełne nazwy umów
Przykładowa pełna nazwa układu z Ukraińską SRR brzmi: Układ pomiędzy Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a Rządem Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad dotyczący ewakuacji obywateli polskich z terytorium U.S.R.R. i ludności ukraińskiej z terytorium Polski. Układy z Ukraińską i Białoruską SRR zostały podpisane 9 września 1944 roku, natomiast układ z Litewską SRR miał miejsce 22 września 1944 roku.
Punkty odniesienia
Układy te były wynikiem wcześniejszych porozumień, w tym „Porozumienia między PKWN a rządem ZSRR o polsko-radzieckiej granicy”, podpisanego 27 lipca 1944 roku. Stanowiły one także wstęp do „Umowy między Tymczasowym Rządem Jedności Narodowej RP a rządem ZSRR” z 6 lipca 1945 roku, dotyczącej zmiany obywatelstwa oraz ewakuacji ludności.
Charakter wysiedleń
Choć wysiedlenia były formalnie określane jako dobrowolne, w praktyce były one przymusowe, co wynikało z trudnej sytuacji politycznej tamtego okresu. Przesiedleńcy mogli zabrać ze sobą ograniczone mienie, takie jak odzież, żywność czy sprzęty domowe, ale nie mogli transportować gotówki, dzieł sztuki czy pojazdów.
Odszkodowania za mienie
Osoby, które zostały przesiedlone i pozostawiły swoje mienie (tzw. mienie zabużańskie), miały otrzymać rekompensatę od rządu polskiego za utracone ruchomości i nieruchomości.
