Układ ambulakralny szkarłupni
Układ ambulakralny, zwany także układem wodnym, jest unikalną strukturą występującą w organizmach szkarłupni (Echinodermata). Stanowi pięciopromienny system cienkościennych kanałów i zbiorników, które są wysłane nabłonkiem rzęskowym. Pełni on funkcje lokomocyjne, dotykowe, a także częściowo wydalnicze i oddechowe.
Układ ten jest częścią celomy i powstaje z lewych woreczków procelu oraz mezocelu. Jego budowa różni się w zależności od gromady szkarłupni. Zazwyczaj układ rozpoczyna się płytką madreporową, która łączy go ze środowiskiem zewnętrznym; wyjątkiem są liliowce, które posiadają liczne otworki w ścianie ciała.
Budowa układu ambulakralnego
W centralnej części układu znajdują się dwa kanały:
- kanał okrężny
- kanał kamienny (wysycony węglanem wapnia)
Od tych kanałów odchodzą kanały promieniste, które mają liczne boczne odgałęzienia, prowadzące do kulistych ampułek. Ampułki te są połączone z nóżkami ambulakralnymi, które znajdują się po stronie oralnej organizmu.
Funkcje układu ambulakralnego
Ruchy szkarłupni wywołują zmiany ciśnienia płynu w nóżkach ambulakralnych. Proces ten polega na:
- Skurczu ampułki, co powoduje wypełnienie nóżki płynem i wzrost ciśnienia.
- Rozkurczu ampułki, co skutkuje odrywaniem nóżki od podłoża i przepchnięciem płynu z powrotem do ampułki przez mięśnie.
Układ wodny wspomaga również wymianę gazową i pośrednio odżywianie. Nóżki ambulakralne mogą być używane do zdobywania i przytrzymywania pokarmu oraz pełnić funkcję narządów dotykowych. Dodatkowo, układ wodny ułatwia transport substancji wewnątrz ciała szkarłupnia.
Podsumowanie
Układ ambulakralny jest kluczowym elementem anatomii szkarłupni, który nie tylko umożliwia ruch, ale także wspiera inne istotne funkcje życiowe organizmów z tej grupy.
