Tybet – Kraina Historyczna
Tybet, znany również jako Bod, to historyczna kraina w Azji, obejmująca Wyżynę Tybetańską, obecnie przeważnie w granicach Chin. Dawniej Tybet składał się z trzech prowincji: Amdo, Kham i Ü-Tsang, miał powierzchnię około 2,5 mln km², a jego średnia wysokość wynosi 4000-5000 m n.p.m. Stolicą Tybetu jest Lhasa, a głównym językiem jest tybetański. W większości mieszkańcy są buddystami i mają bogatą kulturę oraz tradycję.
Historia Tybetu
Początki i Dynastia z Jarlungu
Historia Tybetu sięga paleolitu, a jego pierwszymi mieszkańcami byli prawdopodobnie koczownicy Qiang. Tradycyjna historiografia dzieli dzieje Tybetu na trzy okresy związane z buddyzmem: wczesne, ciemne oraz późniejsze rozpowszechnienie. Pierwszym historycznym królem był Namri Lontsen, który zjednoczył większość Tybetu. Szczyt potęgi Tybetu przypadł na panowanie Trisong Decena, kiedy to Tybetańczycy zdobyli stolicę Chin, Chang’an, w 763 roku.
Ciemne Wieki i Późniejsze Rozpowszechnienie Buddyzmu
Upadek dynastii z Jarlungu doprowadził do podziału kraju na mniejsze królestwa. Pomimo trudności, w XI wieku buddyzm zaczął się ponownie umacniać dzięki misjom mnichów, takich jak Atiśa. W tym czasie powstały również różne szkoły buddyjskie, a obok buddyzmu ukształtowała się religia bön.
Panowanie Mongolskie
W 1240 roku Mongołowie zdobyli kontrolę nad Tybetem, ustanawiając Sakję Panditę jako wasalnego władcę. W XIV wieku, po osłabieniu władzy mongolskiej, Tybet zyskał niezależność na krótki czas, aż do wzrostu wpływów szkoły gelug.
Czasy Dalajlamów
Po opanowaniu Tybetu przez Guszri-chana w 1642 roku, władza przeszła w ręce V Dalajlamy, który umocnił buddyzm gelug jako dominującą religię. Po jego śmierci, Tybet przeszedł różne turbulencje polityczne, w tym inwazje i wpływy zewnętrzne.
Tybet w XX wieku
W 1904 roku brytyjska ekspedycja zdobyła Lhasę, co doprowadziło do zawirowań politycznych. Po upadku cesarstwa chińskiego w 1911 roku, Tybet ogłosił niepodległość. W 1951 roku, po inwazji Chin, Tybet został formalnie włączony do Chińskiej Republiki Ludowej, chociaż z zachowaniem jakiejś autonomii.
Tybet w Popkulturze
W XX wieku Tybet zyskał status duchowego azylu, co przyczyniło się do jego idealizacji w literaturze i filmach, takich jak „Siedem lat w Tybecie” i „Kundun”. Te dzieła przyczyniły się do globalnego zainteresowania kulturą tybetańską oraz sytuacją polityczną w regionie.
Środowisko Geograficzne
Większa część Tybetu to Wyżyna Tybetańska, najwyższy płaskowyż na świecie, z dominującymi łańcuchami górskimi Himalajów. Region charakteryzuje się różnorodnością klimatyczną i ekologiczną, z obszarami od pustyń wysokogórskich po bujne doliny.
Tybet to złożony region o bogatej historii oraz kulturze, który nadal przyciąga uwagę świata, zarówno ze względu na swoje tradycje religijne, jak i współczesne wyzwania polityczne.
