Tritlenek diarsenu (arszenik)
Tritlenek diarsenu, znany również jako arszenik (As4O6), to nieorganiczny związek chemiczny o silnych właściwościach toksycznych. W temperaturze pokojowej występuje jako biały, krystaliczny proszek. Jest słabo rozpuszczalny w wodzie, ale rozpuszcza się w kwasie solnym, tworząc trichlorek arsenu. LD50 dla gryzoni wynosi 15 mg/kg, a dla ludzi szacuje się na 1-5 mg/kg. Roczna produkcja globalna wynosi około 50 tysięcy ton.
Historia
Arszenik znany jest od I wieku n.e., kiedy to opisano jego pozyskiwanie. W średniowieczu był powszechnie stosowany w truciznach. Jego historia obejmuje badania prowadzone przez znane postacie, takie jak Albert Wielki.
Występowanie i formy
W naturze arszenik występuje w postaci minerałów, takich jak arsenolit i klaudetyt. Wyróżnia się cztery odmiany polimorficzne:
- Arsenolit (regularny)
- Klaudetyt I (jednoskośny)
- Klaudetyt II (jednoskośny)
- Amorficzny tritlenek diarsenu
Zastosowanie
Tritlenek diarsenu ma wiele zastosowań, jednak ze względu na toksyczność i działanie rakotwórcze, wiele z nich zostało ograniczonych:
- Produkcja arseninów i arsenianów
- Wytwarzanie szkła o zielonym zabarwieniu
- Emalie i farby (np. zieleń arszenikowa)
- Konserwacja skór i drewna
- Trucizna na gryzonie
- Stomatologia (do niszczenia miazgi zębowej)
- Medycyna (w niektórych terapiach)
Zastosowanie w medycynie
Tritlenek diarsenu był wykorzystywany w przeszłości w różnych środkach leczniczych, w tym w płynie Fowlera. Obecnie uznawany jest za obiecujący w leczeniu chorób autoimmunologicznych oraz jest stosowany w terapii ostrej białaczki promielocytowej.
Toksyczność
Substancja ta jest łatwo wchłaniana przez układ pokarmowy, a toksyczne skutki mogą wystąpić także przez inhalację lub kontakt ze skórą. Eliminacja następuje głównie przez metylację do kwasu kakodylowego, który wydalany jest z moczem. Część związku może być wbudowywana w kości, mięśnie i inne tkanki bogate w keratynę, co może prowadzić do długotrwałego przechowywania w organizmie.
Podsumowanie
Tritlenek diarsenu jest niebezpiecznym związkiem chemicznym, który ma długą historię zastosowań, ale ze względu na swoje właściwości toksyczne, jego stosowanie jest obecnie mocno ograniczone w wielu dziedzinach.
