Traktat w Karłowicach
Traktat w Karłowicach, podpisany 26 stycznia 1699, zakończył wojnę między Ligą Świętą (Państwo Kościelne, Republika Wenecka, Austria, Rzeczpospolita Obojga Narodów, Carstwo Rosyjskie) a Imperium Osmańskim i jego lennikami, głównie Chanatem Krymskim. Dokument ten był wynikiem 16-letnich walk, które rozpoczęły się nieudaną wyprawą wezyra Kara Mustafy pod Wiedeń w 1683 roku.
Geneza
Wojna, która doprowadziła do traktatu, była wynikiem nieustannych starć na froncie rozciągającym się na niemal 4000 km. Wytrwalenie i klęski militarne zmusiły Turcję do zawarcia pokoju, a mediację przyjęły Anglia i Holandia. Polska strona otrzymała dary od Mustafy II podczas negocjacji traktatu.
Postanowienia
Traktat składał się z 11 artykułów, z czego pierwsze cztery dotyczyły kwestii terytorialnych:
- Artykuł 1: Przywrócenie granic z 1672 roku, co oznaczało odzyskanie Podola i Ukrainy przez Rzeczpospolitą.
- Artykuł 2: Wycofanie wojsk polskich z Mołdawii.
- Artykuł 3: Wycofanie wojsk tureckich z Kamieńca Podolskiego.
- Artykuł 4: Zakończenie najazdów na Rzeczpospolitą przez Tatarów.
- Artykuł 5-11: Dotyczyły m.in. deklaracji pokoju, ochrony kościołów, bezpieczeństwa kupców, wymiany jeńców oraz potwierdzenia wcześniejszych traktatów.
Rzeczpospolita nie musiała płacić haraczu Chanatowi Krymskiemu, a Turcja zrzuciła część terytoriów na rzecz Habsburgów, Wenecji i Rosji.
Znaczenie
- Traktat zakończył 255-letnią historię wojen polsko-tureckich.
- Utrzymanie pokoju między Rzeczpospolitą a Imperium Osmańskim przez następne lata.
- Wzrost napięć, jednak Turcja nie mogła już tak swobodnie prowadzić działań wojennych.
- Wprowadził nowe zasady w relacjach międzynarodowych, zmieniając postrzeganie potęgi tureckiej w Europie.
Bibliografia
- Zbigniew Wójcik, Historia powszechna XVI–XVII wieku, Warszawa 1968.
- Leszek Podhorecki, Chanat Krymski. Państwo koczowników na kresach Europy, Warszawa 2012.
