Torfowiska – definicja i charakterystyka
Torfowisko to typ mokradła, charakteryzujący się uwodnionym podłożem, specyficzną roślinnością oraz procesami akumulacji osadów organicznych. Wyróżnia się słabym natlenieniem oraz trudnym przepuszczalnym podłożem, co wpływa na rozwój roślinności bagiennej. Torf zaczyna się akumulować, gdy rozkład materii organicznej jest wolniejszy niż jej powstawanie, co sprzyja niska temperatura i małe napowietrzenie.
Powstawanie torfowisk
Torfowiska powstają na dwa sposoby: poprzez lądowacenie środowisk wodnych lub zabagnienie lądowych. Wyróżnia się dwie warstwy: akrotelm (górna, natleniona) i katotelm (dolna, mało natleniona). W aktywnych torfowiskach większość węgla produkowanego w procesie fotosyntezy jest szybko uwalniana jako CO2, a tylko 5–10% przekształca się w torf.
Typy torfowisk
- Torfowiska niskie: Zasilane wodami powierzchniowymi, występują w dolinach rzecznych.
- Torfowiska wysokie: Zasilane wodami opadowymi, ubogie w substancje odżywcze, występują w bezodpływowych zagłębieniach.
- Torfowiska przejściowe: Powstają w warunkach pośrednich, zasilane wodami opadowymi oraz gruntowymi.
Umiejscowienie w sieci hydrologicznej
Torfowiska niskie rozwijają się w miejscach o stagnujących wodach, podczas gdy torfowiska wysokie powstają w głębszych, słabo przepuszczalnych obszarach. Duża różnorodność warunków hydrologicznych wpływa na skład roślinności.
Funkcje ekologiczne i klimatyczne
Torfowiska pełnią kluczowe funkcje ekologiczne, gromadząc dużą ilość materii organicznej i regulując bilans wodny otoczenia. W dłuższej perspektywie czasowej mają zdolność do ochładzania klimatu, magazynując węgiel i redukując emisję CO2. Osuszanie torfowisk prowadzi do uwalniania zmagazynowanego węgla, co negatywnie wpływa na klimat.
Torfowiska w Polsce i na świecie
W Polsce jest ponad 49 tysięcy torfowisk, głównie na północy kraju. Na całym świecie torfowiska zajmują około 4 mln km², z największymi obszarami w strefach borealnych, w tym w Rosji, Białorusi, Finlandii oraz Kanadzie.
Ochrona torfowisk
Torfowiska wymagają ochrony, co jest regulowane w ramach systemu Natura 2000 oraz konwencji ramsarskiej. Związane z nimi siedliska przyrodnicze są objęte różnymi formami ochrony, a działania na rzecz ich ochrony obejmują m.in. zaprzestanie osuszania i rekultywację.
