Temy w Cesarstwie Bizantyjskim
Temy (temat, łac. thema, lm. themata) to kluczowa jednostka administracyjna i militarna w Cesarstwie Bizantyjskim, wprowadzona przez cesarza Herakliusza (610–641) w odpowiedzi na wojnę z Persją. System ten, prawdopodobnie inspirowany rozwiązaniami perskimi, łączył władzę cywilną z wojskową, zastępując wcześniejsze prowincje.
Reorganizacja administracji miała swoje korzenie w polityce Justyniana Wielkiego, który wdrożył podobne rozwiązania w zdobytych terenach na zachodzie. Ostateczne ustalenia dotyczące temów nastąpiły za rządów dynastii izauryjskiej (717–802), gdy zanikły wcześniejsze jednostki administracyjne, a administracja centralna w Konstantynopolu zyskała na znaczeniu.
Rozwój i struktura temów
Na początku IX wieku istniało 10 temów, a do XI wieku ich liczba wzrosła do 38. Taki wzrost wynikał z podziału większych temów na mniejsze, co miało na celu ograniczenie siły namiestników i zapobieżenie ich dążeniom do władzy.
- Tytuł zarządcy: Strateg (generał), podlegający bezpośrednio basileusowi.
- Kategorie temów:
- Temy wschodnie (Azja Mniejsza, Tracja, Macedonia)
- Temy zachodnie (pozostałe Bałkany, posiadłości italskie, Chersonez Taurydzki)
- Temy morskie (wybrzeża Azji Mniejszej, Bałkanów, Dalmacja, wyspy Egejskie, Kreta, Rodos, Cypr)
Namiestnicy temów morskich, zwani drungariosami (admirałami), cieszyli się wyższą pozycją w hierarchii niż strategowie temów wschodnich i zachodnich. Otrzymywali wynagrodzenie bezpośrednio ze skarbca cesarskiego, podczas gdy strategowie zachodni musieli się utrzymywać z podległych im ziem.
Podsumowanie
Temy w Cesarstwie Bizantyjskim stanowiły fundamentalny element organizacyjny, łącząc administrację i wojsko, co miało kluczowe znaczenie dla stabilności i zarządzania imperium. Ich rozwój i struktura odzwierciedlały dynamiczne zmiany w polityce i potrzebach militarno-administracyjnych państwa.
