Sztuka romańska
Sztuka romańska, rozwijająca się w XI–XIII wieku, miała swoje korzenie w Europie Zachodniej, obejmując tereny dzisiejszych północnych Włoch, Francji i zachodnich Niemiec. Styl ten, związany z działalnością Kościoła katolickiego, charakteryzował się różnorodnością regionalną oraz wpływami sztuki antycznej, karolińskiej i bizantyńskiej.
Romanizm w Europie
Architektura romańska pojawiła się w nowo powstających krajach Europy od X do XIII wieku. Termin „romańska” wprowadzono dopiero w XIX wieku, a rozwój tego stylu miał różne tempo w różnych regionach. W Polsce, przykłady architektury romańskiej datowane są na I połowę XIV wieku.
Po 1000 roku, nastąpił intensywny rozwój budownictwa sakralnego. Kościoły pełniły funkcje obronne i kultowe, charakteryzując się prostymi bryłami oraz masywnymi murami. Styl romański wyróżniał się grubością murów, wąskimi otworami okiennymi i monumentalnością budowli, a rzeźba i malarstwo były podporządkowane architekturze.
Malarstwo i rzeźba
Rzeźba romańska, najczęściej wykonywana z kamienia, miała charakterystyczne cechy związane z architekturą, często zdobiąc portale i kolumny. Tematyka skupiała się na hagiografii oraz scenach biblijnych, a rzeźby ukazywały Boski triumf nad złem. W Europie, szczególnie we Francji, powstały wybitne dzieła, takie jak dekoracja katedry w Autun.
Malarstwo, w tym malowidła ścienne i mozaiki, również miało na celu wspieranie doktryny Kościoła. Przykłady zachowanych dzieł można znaleźć w licznych kościołach w Europie oraz w iluminowanych rękopisach.
Romanizm w Polsce
W Polsce architektura romańska, związana z początkami państwowości, często charakteryzowała się surową formą. W XI wieku powstały katedry w Poznaniu i Gnieźnie oraz kościoły benedyktynów. Szczyt rozwoju przypada na XII wiek, kiedy to powstały kolegiaty i kościoły, w tym dzieła cystersów.
Najwybitniejsze przykłady rzeźby obejmują portale i tympanony, a także unikatowe posadzki z krypty kolegiaty wiślickiej. Malarstwo ścienne w Polsce nie zachowało się w dużej liczbie, natomiast iluminowane rękopisy, takie jak Sakramentarz tyniecki, są cennymi przykładami sztuki tego okresu.
