Sztuka bizantyńska

Sztuka bizantyńska

Sztuka bizantyńska, rozwijająca się od IV do XV wieku, stanowiła kontynuację greckiej sztuki starożytnej. Jej kluczowe elementy to architektura sakralna, malarstwo (mozaiki, ikony) oraz rzemiosło artystyczne. Sztuka ta była ściśle związana z ideologią chrześcijańską oraz władzą cesarską, z Konstantynopolem jako głównym ośrodkiem.

Okresy rozwoju

Rozwój sztuki bizantyńskiej dzieli się na trzy okresy:

• Okres wczesnobizantyński (do 843) – obejmuje rozkwit za panowania Justyniana i ikonoklazm.
• Okres średniobizantyński (843-1261) – czas renesansu macedońskiego i manieryzmu Komnenów.
• Okres późnobizantyński (1262-1453) – dominacja dynastii Paleologów.

Tło historyczne

W IV-V wieku nastąpił podział Cesarstwa Rzymskiego, co wpłynęło na rozwój ustroju feudalnego. Cesarz bizantyński był władcą absolutnym, łączącym władzę świecką i religijną. Władcy oraz wyższe duchowieństwo miały znaczący wpływ na politykę, kulturę i sztukę, która pełniła funkcje religijne, dekoracyjne i gloryfikujące władcę.

Architektura

Architektura sakralna dominowała w sztuce bizantyńskiej. W IV-V wieku powstawały kościoły o planie trójnawowym, a od VI wieku wprowadzono plan centralny. Najważniejszym przykładem jest Hagia Sophia, z nowatorską konstrukcją kopuły opierającą się na żaglach. Po okresie ikonoklazmu rozwinął się typ kościoła na planie krzyża greckiego z pięcioma kopułami.

Malarstwo

Malarstwo bizantyńskie obejmowało mozaiki, malowidła ścienne i ikony. Najstarsze zabytki to mozaiki w Rawennie, w tym te przedstawiające cesarza Justyniana. Ikony, charakteryzujące się złotym tłem i formalnymi kompozycjami, odgrywały kluczową rolę w liturgii. Malarstwo bizantyńskie miało wpływ na sztukę Bułgarii i Rusi.

Rzeźba i rzemiosło artystyczne

Rzeźba figuralna nie była rozwijana, natomiast rzeźba architektoniczna i rzemiosło artystyczne kwitły. Wyróżniały się przedmioty kultu religijnego, takie jak relikwiarze i naczynia liturgiczne. Dyptyki z kości słoniowej oraz tron biskupa Maksymiana w Rawennie to przykłady wysokiej sztuki rzemieślniczej.

Podsumowanie

Sztuka bizantyńska była znaczącym zjawiskiem w historii sztuki, łącząc elementy architektury, malarstwa i rzemiosła, a jej dziedzictwo oddziaływało na wiele kultur, w tym Europę Środkową i Wschodnią.