Szmita i Rok Jubileuszowy w Judaizmie
Szmita (hebr. שמיטה) to rok szabatowy w judaizmie, który przypada co siedem lat. Po co siódmym roku następuje Rok Jubileuszowy, obchodzony co pięćdziesiąt lat. Oba te okresy związane są z ograniczeniami i nakazami wynikającymi z Tory, które dotyczą wyłącznie Żydów.
Podstawowe zasady związane z Szmitą i Jubileuszem
- Zakaz uprawy ziemi i zbierania plonów.
- Obowiązek darowania długów.
- W roku jubileuszowym dodatkowo: powrót ziemi do pierwotnych właścicieli i uwolnienie niewolników.
Te zasady odzwierciedlają wiarę, że ziemia należy do Boga, a ludzie są jedynie jej tymczasowymi właścicielami. Przestrzeganie tych norm stawiało Żydów w trudnej sytuacji, prowadząc do komplikacji w życiu społecznym i gospodarczym. Rabini opracowali halachę, aby dostosować te zasady do rzeczywistości, co spotkało się z krytyką ze strony bardziej ortodoksyjnych grup oraz przeciwników judaizmu.
Zakaz uprawiania ziemi i zbierania plonów
Księga Wyjścia oraz Księga Kapłańska nakładają zakaz uprawy ziemi w roku szmity. Ziemia powinna mieć czas na odpoczynek, co w praktyce stawało się coraz trudniejsze. W tym roku plony są traktowane jako własność Boga, a dostęp do nich mają wszyscy, w tym zwierzęta. W Izraelu pojawiły się praktyki fikcyjnej sprzedaży ziemi, co umożliwiało jej uprawę przez obcych. Niektóre ortodoksyjne kibuce wprowadziły hydroponikę jako alternatywę dla tradycyjnych upraw.
Darowanie długów
W kontekście darowania długów, Tora nakazuje, aby Żydzi darowali długi swoim bliźnim co siedem lat. To jednak narażało ich na zarzuty podwójnej moralności. Hillel Starszy w I wieku wprowadził prawo prosbol, które umożliwiało wierzycielom przeniesienie długu na trybunał religijny, dzięki czemu długi nie były traktowane jako zobowiązania wobec brata, co pozwalało na ich ściąganie niezależnie od roku szabatowego. Ten mechanizm przyczynił się do rozwoju handlu opartego na kredycie.
Rok Jubileuszowy
Rok jubileuszowy przypada co pięćdziesiąt lat i wprowadza dodatkowe zasady: wszyscy mają powrócić do swojej własności, co oznacza anulowanie transakcji sprzedaży ziemi oraz uwolnienie niewolników. Te regulacje dotyczą tylko Żydów i są związane z koncepcją tymczasowej dzierżawy ziemi. Tora zawiera szczegółowe instrukcje dotyczące ustalania cen ziemi w kontekście nadchodzącego roku jubileuszowego.
