Szamanizm
Szamanizm to zbiór praktyk i wierzeń, w którym kluczową rolę odgrywa szaman – osoba zdolna do ekstatycznych podróży w zaświaty, działająca na rzecz swojej wspólnoty. Jest on centralną postacią w społecznościach plemiennych, szczególnie na Syberii i w Azji Środkowej, gdzie stanowi fundament życia religijnego. W różnych kulturach szamanizm jest związany z pojęciem trzech poziomów rzeczywistości: Świata Dolnego (duchów złych), Świata Środkowego (ziemskiego) i Świata Górnego (duchów dobrych).
Etymologia
Geneza słowa „szaman” jest niejasna, a jego pochodzenie jest przedmiotem spekulacji. Istnieją teorie sugerujące, że termin ten może pochodzić z języka Ewenków lub wyrazów związanych z indyjskim pojęciem „śraman”, oznaczającym mnicha-ascetę. W Europie termin „szamanizm” został spopularyzowany przez książkę z 1707 roku.
Badacze szamanizmu
Pierwsze badania szamanizmu w Rosji miały miejsce na początku XX wieku, a ich autorzy to m.in. Lew Szternberg i Mircea Eliade. Ważne relacje dotyczące szamanizmu pochodzą również od zesłańców, którzy dokumentowali swoje obserwacje.
Główne cechy
Szaman jest postacią ambiwalentną, cieszy się szacunkiem, ale często jest też izolowany od wspólnoty. Jego wiedza o roślinach i duchach sprawia, że pełni rolę uzdrowiciela, doradcy oraz przewodnika duchowego. Szaman potrafi leczyć, pomagać przy porodach oraz komunikować się z duchami, co czyni go niezbędnym członkiem społeczności.
Świat duchów
Szamanizm opiera się na wierzeniach animistycznych, w których świat duchowy jest obecny w naturze. Szaman, wprowadzając się w trans, kontaktuje się ze światem duchów poprzez rytmiczne bębnienie i użycie roślin halucynogennych. W trakcie tych podróży zyskuje wizje, które są niedostępne dla innych. Rytuały często obejmują zażywanie różnych roślin, jak ayahuasca czy muchomor czerwony.
Osobowość szamana, inicjacja oraz atrybuty
Nie każdy może zostać szamanem; inicjacja często wiąże się z doświadczeniem „choroby szamańskiej”, a także z fizycznymi oznakami predyspozycji. Kluczowym momentem jest odosobnienie, w którym przyszły szaman kontaktuje się z duchami. Szaman ma określony strój i atrybuty, takie jak bęben, które są istotne w jego praktykach.
Współczesność
Choć wiele kultur szamańskich wciąż istnieje, ich liczba maleje. Zainteresowanie szamanizmem rośnie w kontekście neopogaństwa i neodruidyzmu, a praktyki szamańskie są propagowane w ramach warsztatów i kursów. Michael Harner jest jednym z najbardziej znanych współczesnych propagatorów szamanizmu.
