Systemy miar w Polsce
Na ziemiach polskich przez wieki stosowano różnorodne systemy miar, co wynikało z wpływów handlowych i administracyjnych. Dążenie do ujednolicenia miar stało się kluczowe w kontekście płacenia podatków oraz wymiany towarowej. Wprowadzenie jednostek metrycznych miało miejsce na terenach zaboru pruskiego w 1872 roku, a w austriackim w 1876 roku. W zaborze rosyjskim jednostki metryczne mogły być używane od 1875 roku.
Główne systemy miar
- miary austriackie
- miary galicyjskie
- miary gdańskie
- miary krakowskie
- miary lwowskie
- miary pruskie i niemieckie
- miary rosyjskie
- miary staropolskie
- miary warszawskie
- miary wrocławskie
Miary i wagi w dawnej Polsce
W Polsce używano miar opartych na przeciętnych wymiarach ludzkich, takich jak siąg, łokieć czy stopa. Z czasem, pod wpływem kontaktów z zagranicznymi kupcami, wprowadzono nowe jednostki, takie jak antał, cal czy funt.
W prawodawstwie staropolskim widoczne było dążenie do ujednolicenia miar, ale z poszanowaniem regionalnych tradycji. Przykładowe regulacje z lat 1420, 1511 i 1565 nakładały obowiązek ujednolicenia miar i wag w różnych województwach.
Staropolskie jednostki rachuby
- tuzin – 12 sztuk
- mendel – 15 (polski) – 16
- kopa – 60
- wielka setka – 120
- wielki tysiąc – 1440
Staropolskie miary długości
- Sążeń (siąg) = 1787 mm
- Łokieć = 595,54 mm
- Stopa = 297,77 mm
Staropolskie miary powierzchni
- Łan królewski = 53,865 ha
- Morga chełmińska = 59,85 a
Staropolskie miary objętości
- Łaszt = 3618 litrów
- Korec = 120,6 litra
Staropolskie miary masy
- Centnar = 64,836 kg
- Funt warszawski = 0,4052 kg
Podsumowanie
W historii Polski istniała bogata tradycja różnorodnych systemów miar, które ewoluowały w odpowiedzi na zmiany handlowe i administracyjne. Ujednolicenie miar, wprowadzane przez zaborców oraz poprzez lokalne regulacje, miało na celu uproszczenie handlu i zwiększenie efektywności administracji.
