System rezerwy spadkowej
System rezerwy spadkowej, obecnie nieobecny w Polsce, to instytucja prawa spadkowego, która miała na celu zabezpieczenie majątkowe rodziny spadkodawcy. Polegał on na podziale spadku na co najmniej dwie części, z których jedna, nazywana nierozporządzalną, była chroniona przed swobodnym rozporządzaniem przez testatora. Z tego powodu rezerwa miała na celu ochronę najbliższych zmarłego przed sytuacją, w której nie otrzymaliby nic ze spadku.
W polskim prawie spadkowym, które aktualnie reguluje Kodeks cywilny z 1964 r., zastosowano alternatywną formę ochrony – zachowek. Oznacza to, że instytucja rezerwy spadkowej nie funkcjonuje w Polsce.
Porównanie systemu rezerwy spadkowej z zachowkiem
System rezerwy spadkowej zapewniał dziedziczenie określonej części spadku dla wyznaczonych osób, nawet wbrew woli zmarłego. Te osoby stawały się dziedzicami, co wiązało się z przyznaniem im praw i obowiązków spadkowych.
Zachowek z kolei jest wierzytelnością pieniężną, którą mogą ubiegać się osoby, które mogłyby dziedziczyć z mocy ustawy, gdyby testament nie obowiązywał. Osoba uprawniona do zachowku jest więc wierzycielem, a nie spadkobiercą.
Historia systemu rezerwy spadkowej w Polsce
Po zaborach, w Księstwie Warszawskim przyjęto Kodeks Napoleona, który wprowadzał system rezerwy spadkowej. System ten obowiązywał również w Królestwie Polskim. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., regulacje spadkowe różniły się w różnych częściach kraju, ale system rezerwy nadal był stosowany.
W 1946 r. wprowadzono dekret Prawo spadkowe, który zlikwidował system rezerwy spadkowej na rzecz zachowku. Chociaż w czasie tworzenia Kodeksu cywilnego postulowano przywrócenie rezerwy, ostatecznie przeważyła koncepcja zachowku z uwagi na potrzebę uproszczenia podziału gospodarstw rolnych.
Rezerwa spadkowa w innych systemach prawnych
- Hiszpania: Spadek dzieli się na trzy części: legitima stricta (dziedziczenie ustawowe), mejora (z ustalonym kręgiem uprawnionych, ale z możliwością dowolnego podziału przez testatora) oraz część swobodnie rozporządzalną.
- Francja: Artykuł 912 Kodeksu cywilnego definiuje rezerwę spadkową jako część aktywów przypadającą dziedzicom koniecznym, co oznacza, że mają oni prawo do spadku nawet wbrew woli spadkodawcy.
