Święta nakazane – uroczystości liturgiczne w Kościele katolickim, w czasie obchodów których wierni są zobowiązani do uczestniczenia we mszy świętej oraz do powstrzymania się od prac niekoniecznych. Święta nakazane wyznacza i ich obchody reguluje dla Kościoła łacińskiego Kodeks prawa kanonicznego w kan. 1246–1248, oraz dla Kościołów wschodnich Kodeks kanonów Kościołów wschodnich w kan. 880–883.
Obowiązek uczestniczenia we mszy wypełniony zostaje przez czynne uczestnictwo w niej w jakimkolwiek obrządku katolickim, w dzień uroczystości lub wieczorem dnia poprzedzającego czyli w wigilię tego dnia. Jeżeli jednak z ważnej przyczyny, np. z powodu braku kapłana uczestnictwo we mszy jest niemożliwe, wówczas wierni powinni uczestniczyć w parafialnym nabożeństwie słowa Bożego albo gromadzić się na innej wspólnej modlitwie (np. rodzinnej).
Kościół łaciński (stan obecny)
Od 1983 r. do świąt nakazanych w Kościele łacińskim należą (kan. 1246 § 1 KPK):
* wszystkie niedziele
* Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki (1 stycznia)
* Uroczystość Objawienia Pańskiego (6 stycznia)
* Uroczystość św. Józefa (19 marca)
* Uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego (święto ruchome obchodzone 40 dni po Wielkanocy)
* Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (Boże Ciało) (święto ruchome obchodzone w czwartek po uroczystości Najświętszej Trójcy – 60 dni po Niedzieli Zmartwychwstania)
* Uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca)
* Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (15 sierpnia)
* Uroczystość Wszystkich Świętych (1 listopada)
* Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (8 grudnia)
* Uroczystość Narodzenia Pańskiego (25 grudnia).
Święta nakazane obowiązujące w diecezjach łacińskich na terytorium Polski
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów może modyfikować listę świąt nakazanych na danym terytorium dostosowując ją do potrzeb lokalnych społeczności. Obecnie w Polsce obowiązują następujące święta nakazane
* wszystkie niedziele
* Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi – 1 stycznia
* Uroczystość Objawienia Pańskiego – 6 stycznia
* Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (Boże Ciało) – czwartek po Uroczystości Trójcy Przenajświętszej (dokładnie 60 dni po Wielkanocy)
* Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – 15 sierpnia
* Uroczystość Wszystkich Świętych – 1 listopada
* Uroczystość Narodzenia Pańskiego – 25 grudnia.
Kościół łaciński (rys historyczny)
Kościół powszechny (1642–1917)
Po raz pierwszy lista świąt nakazanych została ogłoszona w konstytucji papieża Urbana VIII „Universa” z 1642 r. Obejmowała ona:
* wszystkie niedziele roku,
* Święto Obrzezania Pańskiego (1 stycznia),
* Święto Objawienia Pańskiego (6 stycznia),
* Święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny (2 lutego),
* Święto Świętego Macieja Apostoła (24/25 lutego),
* Święto Świętego Józefa, Oblubieńca NMP (19 marca),
* Święto Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie (25 marca),
* Święto Zmartwychwstania Pańskiego:
** Niedziela Wielkanocna,
** Poniedziałek Wielkanocny,
** Wtorek Wielkanocny,
* Święto Wniebowstąpienia Pańskiego,
* Święto Zesłania Ducha Świętego:
** Niedziela Zesłania Ducha Świętego,
** Poniedziałek w Oktawie Ducha Świętego,
** Wtorek w Oktawie Ducha Świętego,
* Święto Trójcy Przenajświętszej,
* Święto Ciała Chrystusa,
* Święto Świętych Apostołów Filipa i Jakuba (Młodszego) (1 maja)
* Święto Znalezienia Krzyża Świętego (3 maja),
* Święto Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela (24 czerwca),
* Święto Świętych Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca),
* Święto Świętego Jakuba (Starszego) Apostoła (25 lipca),
* Święto Świętej Anny, Matki NMP (26 lipca),
* Święto Świętego Wawrzyńca, Diakona i Męczennika (10 sierpnia),
* Święto Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia),
* Święto Świętego Bartłomieja Apostoła (24 sierpnia),
* Święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (8 września),
* Święto Świętego Mateusza Apostoła i Ewangelisty (21 września),
* Święto Świętego Michała Archanioła (29 września)
* Święto Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza (28 października),
* Święto Wszystkich Świętych (1 listopada)
* Święto Świętego Andrzeja Apostoła (30 listopada),
* Święto Świętego Tomasza Apostoła (21 grudnia)
* Święto Narodzenia Pańskiego (25 grudnia),
* Święto Świętego Szczepana, Pierwszego Męczennika (26 grudnia),
* Święto Świętego Jana Apostoła i Ewangelisty (27 grudnia),
* Święto Świętych Młodzianków (28 grudnia),
* Święto Świętego Sylwestra I, Papieża (31 grudnia).
Królestwo Galicji i Lodomerii (1773-1917)
4 grudnia 1773 dokonano redukcji świąt nakazanych dla Galicji w oparciu o breve „Paternae Caritatis” Klemensa XIV z 22 czerwca 1771. Lista świąt nakazanych obejmowała odtąd:
* wszystkie niedziele roku,
* Święto Obrzezania Pańskiego (1 stycznia),
* Święto Objawienia Pańskiego (6 stycznia),
* Święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny (2 lutego),
* Święto Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie (25 marca),
* Święto Zmartwychwstania Pańskiego:
** Niedziela Wielkanocna,
** Poniedziałek Wielkanocny,
* Święto Wniebowstąpienia Pańskiego,
* Święto Zesłania Ducha Świętego:
** Niedziela Zesłania Ducha Świętego,
** Poniedziałek w Oktawie Ducha Świętego,
* Święto Ciała Chrystusa,
* Święto Świętych Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca),
* Święto Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia),
* Święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (8 września),
* Święto Wszystkich Świętych (1 listopada)
* Święto Niepokalanego Poczęcia NMP (8 grudnia),
* Święto Narodzenia Pańskiego (25 grudnia),
* Święto Świętego Szczepana, Pierwszego Męczennika (26 grudnia)
Rzeczpospolita (1775-1795)
Na prośbę Stanisława Augusta Poniatowskiego 23 maja 1775 Pius VI dokonał redukcji świąt nakazanych dla Rzeczypospolitej. Lista świąt nakazanych obejmowała odtąd:
* wszystkie niedziele roku,
* Święto Obrzezania Pańskiego (1 stycznia),
* Święto Objawienia Pańskiego (6 stycznia),
* Święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny (2 lutego),
* Święto Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie (25 marca),
* Święto Zmartwychwstania Pańskiego:
** Niedziela Wielkanocna,
** Poniedziałek Wielkanocny,
* Święto Wniebowstąpienia Pańskiego,
* Święto Zesłania Ducha Świętego:
** Niedziela Zesłania Ducha Świętego,
** Poniedziałek w Oktawie Ducha Świętego,
* Święto Trójcy Przenajświętszej,
* Święto Ciała Chrystusa,
* Święto Świętych Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca),
* Święto Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia),
* Święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (8 września),
* Święto Wszystkich Świętych (1 listopada)
* Święto Narodzenia Pańskiego (25 grudnia),
* Święto Świętego Szczepana, Pierwszego Męczennika (26 grudnia)
Katolickie Kościoły wschodnie
Do świąt nakazanych w katolickich Kościołach wschodnich należą (daty podane według kalendarza juliańskiego datowane w kalendarzu gregoriańskim):
* wszystkie niedziele
* Uroczystość Narodzenia Pańskiego (7 stycznia)
* Uroczystość Objawienia Pańskiego (19 stycznia)
* Uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego (święto ruchome obchodzone 40 dni po Wielkanocy)
* Uroczystość św. Piotra i św. Pawła (12 lipca)
* Uroczystość Zaśnięcia Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (28 sierpnia).
Obowiązywanie dni świątecznych nakazanych na różnych obszarach
W Kościele łacińskim Konferencja episkopatu w każdym kraju, a w Kościołach wschodnich kompetentna władza w każdym Kościele sui iuris może, za uprzednią aprobatą Stolicy Apostolskiej, niektóre z dni świątecznych nakazanych znieść lub przenieść na niedzielę (np. w Polsce aktualny dekret o zniesieniu niektórych świąt obowiązuje od 30 listopada 2003), ale też i dodać inne. Jeżeli zostanie wydany dekret uznający któreś ze świąt dodatkowym świętem nakazanym na określonym terytorium, to obowiązek zachowania święta ciąży na każdym katoliku przebywającym na wskazanym w dekrecie terytorium, z wyjątkiem podróżnych, czyli przybyłych z innych diecezji (parafii) i przebywających we wskazanym miejscu nie dłużej niż trzy miesiące (kanony 12 § 3, 13 § 2, 100, 102 § 2 KPK, kan. 911, 912 § 2, 1491 § 2 KKKW).
