Stratosfera
Stratosfera to druga warstwa atmosfery, położona nad troposferą i pod mezosferą, oddzielona od nich tropopauzą i stratopauzą. Charakteryzuje się inwersją temperatury, co oznacza, że w dolnej części jej temperatura jest stabilna, a w górnej wzrasta w miarę zwiększania wysokości.
Stratosfera ziemska
Stratosfera zaczyna się na wysokości około 10 km nad powierzchnią Ziemi w średnich szerokościach geograficznych i kończy na około 50 km. W rejonach równikowych dolna granica sięga nawet 20 km, natomiast w obszarach podbiegunowych może obniżać się do 7 km zimą.
- Temperatura w dolnej stratosferze jest prawie stała.
- W górnej części temperatura osiąga 0 °C, a ciśnienie spada do 1 hektopaskala.
- Niska zawartość pary wodnej sprawia, że chmury występują rzadko.
Głównym czynnikiem wpływającym na wzrost temperatury w stratosferze jest absorpcja promieniowania ultrafioletowego przez ozon. Zawiera ona warstwę ozonową, która jest szczególnie narażona na zjawiska takie jak powstawanie dziur ozonowych w obszarach polarnych. Ograniczone mieszanie powietrza powoduje, że substancje, takie jak freony, pozostają w stratosferze przez długi czas.
Stratosfera skupia około 20% masy powietrza i występują w niej różne fale atmosferyczne oraz prądy strumieniowe, które przenoszą masy powietrza. Zjawiska takie jak błękitne smugi i wyładowania elektryczne są również obecne w tej warstwie.
Pierwszymi obiektami stworzonymi przez człowieka, które dotarły do stratosfery, były pociski armatnie. Obecnie samoloty pasażerskie latają w dolnej stratosferze, aby unikać turbulencji. Odkrywcami stratosfery są meteorolodzy Léon Teisserenc de Bort i Richard Assmann.
Stratosfery innych planet
W atmosferach Wenus i Marsa brak jest obszaru inwersji temperatury, co sprawia, że nie mają one stratosfery. Na Marsie niska zawartość ozonu nie wpływa znacząco na termikę atmosfery. Natomiast stratosfery planet-olbrzymów, takich jak Jowisz, Saturn oraz Tytan, definiowane są przez obecność metanu, który absorbuje promieniowanie ultrafioletowe.
W 2015 roku zidentyfikowano stratosferę na planecie pozasłonecznej WASP-33 b, gdzie inwersja temperatury została zaobserwowana w widmie podczerwonym. Stratosfera tej egzoplanety osiąga bardzo wysoką temperaturę, co sugeruje, że absorpcję promieniowania mogą pełnić inne substancje, takie jak tlenek tytanu.
