Stowarzyszenia Wyższej Użyteczności w Polsce
Stowarzyszenie wyższej użyteczności to status nadawany w Polsce w latach 1933–1989 organizacjom, które miały szczególne znaczenie dla interesu państwowego lub społecznego. Po 1990 roku przekształcono go w tytuł honorowy dla stowarzyszeń osiągających znaczące wyniki w zakresie celów społecznych.
Podstawy prawne
Status stowarzyszenia wyższej użyteczności przyznawano na podstawie Prawa o stowarzyszeniach, wprowadzonego w 1932 roku. Przyznanie statusu następowało poprzez rozporządzenie Rady Ministrów, na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych. Stowarzyszenia te miały osobowość prawną, mogły przyjmować zapisy i darowizny oraz nabywać majątek bez ograniczeń. Minister Spraw Wewnętrznych oraz Minister Skarbu mogli przyznawać ulgi podatkowe tym stowarzyszeniom.
Przepisy dotyczące stowarzyszeń wyższej użyteczności obowiązywały przez cały okres II Rzeczypospolitej oraz Polski Ludowej.
Historia
W latach 1933–1939 status stowarzyszenia wyższej użyteczności nadano dziewięciu organizacjom, z których wiele rozwiązano po II wojnie światowej. Wyjątek stanowiły Związek Harcerstwa Polskiego oraz Polski Czerwony Krzyż. ZHP, po likwidacji w 1950 roku, odzyskał status w 1959 roku, a Liga Morska miała ten status nadawany dwukrotnie – w 1946 i 1983 roku.
W okresie PRL status ten przyznano kolejnym 48 organizacjom. Część z nich została jednak rozwiązana lub przekształcona. Do 1989 roku status stowarzyszenia wyższej użyteczności miało 45 organizacji. Z dniem 7 kwietnia 1989 roku, w nowym Prawie o stowarzyszeniach, wprowadzono tytuł honorowy „Stowarzyszenia Wyższej Użyteczności”. W 1990 roku tytuł ten został zniesiony, a stowarzyszenia utraciły swój status.
W 2004 roku wprowadzono możliwość uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego, który częściowo nawiązuje do wcześniejszego statusu stowarzyszenia wyższej użyteczności.
Organizacje, którym nadano status
- Związek Harcerstwa Polskiego
- Polski Czerwony Krzyż
- Liga Morska
Bibliografia
- Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. – Prawo o stowarzyszeniach
- Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach
