Stosowana analiza zachowania (SAZ)
Stosowana analiza zachowania (SAZ, ang. applied behavior analysis, ABA) to nauka zajmująca się kształtowaniem i modyfikowaniem społecznie istotnych zachowań na podstawie praw analizy zachowania. Jej główne cele to:
- Rozwijanie pożądanych zachowań.
- Redukowanie trudnych zachowań.
- Utrzymywanie i generalizacja efektów interwencji.
Początek i rozwój SAZ
Formalny początek stosowanej analizy zachowania datuje się na 1959 rok, kiedy to opublikowano artykuł Theodora Ayllona i Jacka Michaela dotyczący modyfikacji zachowań pacjentów w szpitalach psychiatrycznych. W 1968 roku powstało czasopismo Journal of Applied Behavior Analysis, które stało się kluczowe dla rozwoju tej dziedziny.
Cechy stosowanej analizy zachowania
SAZ ma siedem charakterystycznych cech, obejmujących m.in.:
- Zaburzenia rozwoju, zwłaszcza autyzm.
- Choroby psychiczne, takie jak schizofrenia.
- Problemy psychologiczne, m.in. lęki i uzależnienia.
- Wychowanie dzieci i edukację.
- Poprawę wydajności w pracy oraz w sporcie.
- Rozwiązywanie problemów społecznych.
- Wsparcie dla seniorów.
SAZ w terapii dzieci z autyzmem
Pionierem stosowania SAZ w terapii dzieci z autyzmem jest Ivar Lovaas. Badania wykazały, że dzieci, które uczestniczyły w intensywnej terapii (40 godzin tygodniowo), osiągały znaczące postępy. Terapia dostosowuje się do potrzeb dzieci, z sesjami trwającymi od kilku do kilkunastu minut z przerwami.
Techniki ograniczania zachowań trudnych
SAZ wykorzystuje różne techniki do redukcji niepożądanych zachowań, takie jak:
- Analiza funkcjonalna: identyfikacja przyczyn problemowych zachowań.
- Wygaszanie: eliminacja bodźca wzmacniającego.
- Wzmacnianie różnicujące: promowanie alternatywnych zachowań.
- Trening komunikacji funkcjonalnej: nauka pożądanej formy komunikacji.
- Wzmacnianie niezależne od zachowania: regularne dostarczanie wzmocnień.
- Zależność karząca: stosowanie bodźców negatywnych po niepożądanym zachowaniu.
Skuteczność terapii SAZ
W 1999 roku terapia oparta na SAZ została uznana za skuteczną w leczeniu autyzmu. Obecnie interwencje behawioralne mają wsparcie różnych organizacji. Badania wykazują, że SAZ przyczynia się do poprawy funkcjonowania osób z autyzmem, zwłaszcza w zakresie umiejętności werbalnych i adaptacyjnych.
Mimo że niektóre metody, takie jak terapia logopedyczna, mają ograniczone efekty, tradycyjne i nowoczesne interwencje behawioralne przynoszą pozytywne rezultaty w rozwoju dzieci z autyzmem.
