Stauroteka – Definicja i Historia
Stauroteka, wywodząca się z greckiego słowa stauros (krzyż) oraz thekē (pojemnik), to specjalny rodzaj relikwiarza służący do przechowywania fragmentów Drzewa Krzyża Świętego. Jej forma często nawiązuje do krzyża, ikony lub tryptyku, z typowymi przykładami od IV do XII wieku.
Formy i Materiały
Stauroteki były najczęściej wykonane z złotej lub srebrnej blachy, zdobione drogimi kamieniami. Oprócz klasycznych form, mogły przybierać także inne kształty, takie jak:
- posągi
- miniatury bazyliki Grobu Pańskiego
- włócznie
Stauroteki w Polsce
W Polsce zachowały się jedynie dwie stauroteki:
- Bizantyńska stauroteka XII-wieczna – prawdopodobnie z Konstantynopola, obecnie w Skarbcu Koronnym na Wawelu.
- Stauroteka lednicka – krzyż grecki, datowana na pierwsze dekady XI wieku, przechowywana w Muzeum Pierwszych Piastów na Ostrowie Lednickim.
Do 1939 roku w kolegiacie w Tumie pod Łęczycą znajdowała się również XII-wieczna stauroteka ikonowa, która została zrabowana przez wojska niemieckie.
Inne Stauroteki i Ich Historia
Jedna z polskich staurotek, używana do koronacji władców od Władysława Jagiełły do Jana Kazimierza, została skradziona w czasie wyjazdu ostatniego Wazy z Polski. Została przekazana jego szwagierce Annie Gonzadze, a następnie w 1684 roku trafiła do benedyktyńskiego opactwa w Saint-Germain-des-Pres pod Paryżem. Obecnie relikwia ta znajduje się w skarbcu katedry Notre Dame w Paryżu.
Podsumowanie
Stauroteki stanowią ważny element dziedzictwa religijnego i kulturalnego, z bogatą historią oraz unikalnymi przykładami w Polsce, które świadczą o znaczeniu Krzyża Świętego w tradycji katolickiej.
