Stanisław Urbańczyk
Stanisław Urbańczyk (27 lipca 1909 – 23 października 2001) był polskim językoznawcą, profesorem nauk humanistycznych oraz członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Przez wiele lat był związany z Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie, Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1978 roku pełnił rolę redaktora Encyklopedii wiedzy o języku polskim.
Życiorys
Urodził się w rodzinie chłopskiej w Kwaczale. Po ukończeniu szkoły podstawowej, uczęszczał do Gimnazjum Świętej Anny w Krakowie, a następnie studiował polonistykę i slawistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1939 roku uzyskał stopień doktora, ale wkrótce został aresztowany przez Niemców podczas Sonderaktion Krakau i więziony w obozach Sachsenhausen i Dachau.
Po wojnie powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie obronił rozprawę habilitacyjną. W kolejnych latach pełnił funkcje profesorskie na Uniwersytecie Toruńskim i Uniwersytecie Poznańskim, a w 1956 roku wrócił na UJ jako profesor zwyczajny. Był również aktywnym członkiem Polskiej Akademii Nauk i wielu towarzystw naukowych.
W 1989 roku dołączył do reaktywowanej Polskiej Akademii Umiejętności, gdzie kierował Wydziałem Filologicznym.
Twórczość
Urbańczyk zajmował się historią języka, dialektologią, leksykografią oraz mitologią. Pełnił rolę redaktora naczelnego Słownika staropolskiego oraz czasopism „Polonica” i „Język Polski”. Jego prace obejmują zarówno artykuły naukowe, jak i wspomnienia, w tym Uniwersytet za kolczastym drutem.
Ważniejsze publikacje:
- Z dawnych stosunków językowych polsko-czeskich (1946)
- Religia pogańskich Słowian (1947)
- Zarys dialektologii polskiej (1962)
- Dawni Słowianie – wiara i kult (1991)
Odznaczenia
Stanisław Urbańczyk był laureatem licznych odznaczeń, w tym:
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1962)
- Order Sztandaru Pracy II klasy
- Złoty Krzyż Zasługi
Podsumowanie
Stanisław Urbańczyk zmarł w wieku 92 lat, pozostawiając po sobie znaczący dorobek naukowy i dydaktyczny. Był cenionym specjalistą w dziedzinie językoznawstwa, a jego prace miały wpływ na rozwój polskiej lingwistyki. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
