Spółgłoska zwarto-otwarta
Spółgłoska zwarto-otwarta, znana również jako sonorant, powstaje w wyniku zwarcia i jednoczesnego otwarcia kanału, przez który uchodzi powietrze. Może to być kanał ustny lub nosowy, a zwarcie i otwarcie mogą następować szybko po sobie.
Typy artykulacji
Wyróżnia się trzy główne typy artykulacji zwarto-otwartej:
- Artykulacja nosowa – zwarcie w jamie ustnej, przy opuszczonym podniebieniu miękkim, co pozwala na ujście powietrza przez jamę nosową.
- Artykulacja drżąca – seria szybkich zwarć i rozwarć w jamie ustnej.
- Artykulacja boczna – częściowe zwarcie jamy ustnej z jednoczesnym ujściem powietrza innym torem ustnym.
Dwie ostatnie artykulacje klasyfikowane są jako płynne, a spółgłoski zwarto-otwarte zazwyczaj są dźwięczne i mogą pełnić rolę elementu sylabotwórczego, co zbliża je do samogłosek.
Przykłady w międzynarodowym alfabecie fonetycznym (IPA)
W IPA wyróżnia się różne głoski zwarto-otwarte, m.in.:
- Nosowe: dwuwargowe, wargowo-zębowe, dziąsłowe, retrofleksyjne, podniebienne, miękkopodniebienne, języczkowe.
- Drżące: dwuwargowe, dziąsłowe, retrofleksyjne, języczkowe.
- Boczne: dziąsłowe, retrofleksyjne, podniebienne, miękkopodniebienne.
Przykłady w języku polskim
W języku polskim występują następujące spółgłoski zwarto-otwarte:
- Nosowe: [m], [n], [ŋ]
- Drżące: [r]
- Uderzeniowe: [b], [d], [g]
- Boczna: [l]
- Wargowo-miękkopodniebienne: [w]
Terminologia
Spółgłoski zwarto-otwarte określane są również jako spółgłoski sonorne lub półspółgłoski. Tworzą one klasę sonantów, a termin „spółgłoski półotwarte” bywa używany zamiennie z pojęciem „spółgłoski zwarto-otwarte”.
