Definicja spółgłoski
Spółgłoska to dźwięk mowy powstający w wyniku całkowitego lub częściowego zablokowania przepływu powietrza przez aparat mowy. Przy artykulacji spółgłoskek pojawia się szmer, gdy powietrze napotyka przeszkodę.
Kryteria opisu artykulacji spółgłosk
Do opisu spółgłosk używa się różnych kryteriów, w tym:
- sposób artykulacji – stopień ograniczenia przepływu powietrza,
- miejsce artykulacji – lokalizacja największego zbliżenia lub zwarcia narządów mowy,
- narząd artykulacji – narząd biorący udział w tworzeniu zwężenia,
- udział wiązadeł głosowych – dźwięczność lub bezdźwięczność dźwięku.
Spółgłoski w języku polskim i innych językach
W języku polskim spółgłoski nie tworzą sylab (są niesylabiczne), z wyjątkiem nielicznych przypadków, takich jak pst czy brr. W innych językach, jak czeski, spółgłoski nosowe i płynne mogą pełnić funkcję sylabotwórczą. Na przykład, w czeskim spółgłoski r i l mogą tworzyć jednosylabowe wyrazy, jak čtvrt czy vlk.
Różnorodność spółgłosk w językach
Języki różnią się liczbą używanych spółgłosk. Na przykład, język ubychijski ma aż 84 spółgłoski, podczas gdy język rotokas używa jedynie sześciu.
Najczęstsze spółgłoski na świecie
Trzy najczęściej spotykane spółgłoski bezdźwięczne na świecie to: p, t oraz k, a także dwie spółgłoski nosowe: m i n. Mimo ich powszechności, nie są one uniwersalne we wszystkich językach. Przykłady różnic:
- W językach w okolicach Sahary brakuje spółgłoski k.
- W niektórych językach Ameryki Północnej, jak mohawk, brakuje zarówno p, jak i t.
- W niektórych językach afrykańskich, jak ijo, spółgłoska t nie występuje fonemicznie.
Mimo że wiele języków ma rzadkie spółgłoski, prawie wszystkie mają przynajmniej jedną spółgłoskę miękkopodniebienną, co wskazuje na złożoność i różnorodność systemów fonemicznych w różnych językach.
