Ślązacy – Definicja i Kultura
Ślązacy to grupa ludności zamieszkująca głównie Górny Śląsk, charakteryzująca się unikalną tożsamością kulturową. W literaturze termin ten odnosi się zarówno do osób identyfikujących się z regionalną kulturą, jak i do mieszkańców Śląska niezależnie od ich etnicznej przynależności. Liczba osób identyfikujących się jako Ślązacy wzrosła w ostatnich latach, a w 2011 roku wyniosła około 809 tysięcy w Polsce.
Geografia
Ślązacy zamieszkują głównie tereny Górnego Śląska oraz emigracyjne skupiska w USA, w tym Panna Maria w Teksasie.
Tożsamość kulturowa
Tożsamość Ślązaków opiera się na silnych więziach regionalnych oraz używaniu gwar śląskich. W ciągu XX wieku, szczególnie w Śląsku Opolskim, dominowała lokalna identyfikacja, a polskie elementy kulturowe były traktowane jako folklor. Współczesne badania pokazują, że wśród Ślązaków występuje silne przywiązanie do lokalnych społeczności.
Mowa i Dialekty
Ślązacy posługują się etnolektem śląskim, który łączy elementy języka polskiego, niemieckiego i czeskiego. Dialekty te są istotnym elementem tożsamości regionalnej.
Demografia
W XIX wieku Śląsk zamieszkiwały różne grupy etniczne, a spis z 1910 roku wykazał, że 53% Górnego Śląska deklarowało język polski jako ojczysty. Po II wojnie światowej, w wyniku przesiedleń, wiele osób zadeklarowało polską narodowość, a w 2002 roku w Polsce narodowość śląską zadeklarowało 173 tys. osób. W 2021 roku liczba ta spadła do 585,7 tys.
Etnonimia i Historia
Nazwa „Ślązak” wywodzi się od plemienia Ślężan z IX wieku. Na przestrzeni wieków mieszkańcy Śląska byli pod wpływem różnych kultur, co wpłynęło na ich tożsamość. Po I wojnie światowej i II wojnie światowej Ślązacy doświadczyli wielkich zmian, w tym przesiedleń i zmiany w tożsamości narodowej.
Tradycje i Zwyczaje
- Obchodzenie urodzin, w tym szczególnie 50. urodzin (Abrahama).
- Polterabend – tradycja związana z przygotowaniami do ślubu.
- Typowe potrawy na wigilię, takie jak siemieniotka i moczka.
Muzyka i Taniec
Ślązacy cenią sobie tradycyjną muzykę i tańce, w tym trojak i mietlorz, oraz znane pieśni regionalne.
Stroje Ludowe
- Stroje z Dolnego Śląska: jeleniogórski, karkonoski, wałbrzyski.
- Stroje z Górnego Śląska: cieszyński, pszczyński, raciborski.
Ślązacy, z bogatą historią i kulturą, stanowią ważny element polskiego pejzażu etnicznego. Ich unikalna tożsamość, tradycje oraz dialekty przyczyniają się do różnorodności kulturowej regionu.
