Skansen Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej
Skansen Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej został założony w 1968 roku przez Teodora Gocza. Początkowo funkcjonował jako prywatna Izba Pamiątek, a obecnie jest Oddziałem Muzeum Podkarpackiego w Krośnie.
Historia i rozwój skansenu
Skansen znajduje się w zabytkowej zagrodzie łemkowskiej z końca XIX wieku, będącej niegdyś własnością przodka Gocza, Teodora Kukieły. Po odziedziczeniu, Gocz przekształcił chyżę pradziadka w izbę pamiątek, gromadząc eksponaty związane z kulturą Łemków. W 1990 roku skansen otrzymał dofinansowanie od Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Eksponaty i obiekty
Głównym obiektem skansenu jest chyża Teodora Kukieły z 1860 roku, która została rozbudowana w 1901 roku. W skansenie znajdują się również:
- Stajnia z 1923 roku
- Chlew z 1934 roku
- Wnętrze z rekonstrukcją biura pisarza wiejskiego
- Eksponaty sakralne, w tym fragmenty żeliwnych krzyży i szaty liturgiczne
- Kolekcja pisanek w tradycyjnych wzorach łemkowskich
- Narzędzia gospodarskie, takie jak cepy i krosna
W skansenie znajdują się także pamiątki wojenne związane z operacją na Przełęczy Dukielskiej, w tym mundury i broń. W 1975 roku postawiono pomnik poległych żołnierzy, który został zniszczony w 1976 roku. Obecnie istnieją inne upamiętnienia, w tym pomnik Łemków, ofiar obozów.
Inne obiekty skansenu
W obrębie skansenu znajdują się również:
- Studnia z żurawiem
- Wiatrak z Wapiennego
- Kapliczka
- Cyganska kuźnia z Olchowca
Chata żydowska, będąca niegdyś własnością rodziny Zalmana, zawiera potrzaskane macewy. Otwarcie ekspozycji judaiców wspierał Samuel Oliner, ostatni ocalały Żyd z Zyndranowej.
Wydarzenia i publikacje
Od 1992 roku skansen organizuje doroczne Święto Tradycji Łemkowskiej, w którym uczestniczą Łemkowie z Polski i zagranicy. Skansen wydaje również miesięcznik Zahoroda, redagowany w języku łemkowskim i polskim, poświęcony kulturze Łemków. Teodor Gocz, inicjator skansenu, zmarł 5 czerwca 2018 roku.
