Definicja siły wyższej
Siła wyższa, znana również jako vis maior, act of God, force majeure, czy höhere Gewalt, odnosi się do zdarzeń o charakterze przypadkowym lub naturalnym, nad którymi człowiek nie ma kontroli. Zjawiska te mogą obejmować pożary, powodzie, huragany, trzęsienia ziemi czy śnieżyce.
W kontekście odpowiedzialności, siła wyższa zwalnia jednostki i przedsiębiorstwa z ponoszenia konsekwencji za zdarzenia, które były nieuniknione. Przykładem może być sytuacja, w której przedsiębiorstwo transportowe nie jest odpowiedzialne za opóźnienie spowodowane korkiem drogowym, jeśli w umowie uwzględniono możliwość wystąpienia siły wyższej.
Ograniczenia siły wyższej
Nie każda sytuacja zalicza się do siły wyższej. Zdarzenia, które można przewidzieć lub którym można zapobiec, nie są objęte tą definicją. Na przykład, opiekun, który pozwala dzieciom schować się pod drzewem podczas burzy, nie może usprawiedliwić ich śmierci spowodowanej uderzeniem pioruna, ponieważ takie zdarzenie jest przewidywalne.
Znaczenie w prawie cywilnym
W prawie cywilnym siła wyższa jest istotna, gdyż jej wystąpienie może wyłączyć odpowiedzialność osoby za określone zdarzenia prawne. W relacjach między przedsiębiorstwami, siła wyższa może uchylać odpowiedzialność za szkody, ale nie zawsze prowadzi do rozwiązania umowy, chyba że zawarto inne ustalenia.
Urlop z powodu siły wyższej
W 2023 roku wprowadzono przepisy w ramach unijnej dyrektywy 2019/1158, które umożliwiają rodzicom i opiekunom wzięcie urlopu z powodu działania siły wyższej. Przepisy te przewidują możliwość skorzystania z urlopu w wymiarze dwóch dni lub 16 godzin rocznie. Kodeks pracy nie definiuje jednak pojęcia siły wyższej, aczkolwiek uznaje za nią zdarzenia, na które człowiek nie miał wpływu.
