Sede vacante w Kościele katolickim
Termin sede vacante (łac. sedes vacans) odnosi się do okresu, w którym stolica biskupia jest nieobsadzona. W Kościele katolickim dotyczy to zarówno Stolicy Apostolskiej, jak i innych diecezji. Okres ten trwa do momentu objęcia diecezji przez nowego biskupa, a administracja jest ograniczona do spraw niezbędnych, zgodnie z zasadą nihil innovetur (niczego nie należy zmieniać).
Sede vacante Stolicy Apostolskiej
Okres sede vacante Stolicy Apostolskiej zaczyna się po śmierci lub rezygnacji papieża. Władza w Kościele przechodzi na Kolegium kardynalskie, a w Watykanie administrację sprawuje kardynał kamerling. Czas ten trwa do wyboru nowego papieża przez konklawe. W historii zdarzały się długie okresy tego stanu, m.in. w latach 1241–1243 i 1268–1271.
- Kolegium kardynałów: ma prawo wyboru nowego papieża oraz podejmowania decyzji w ważnych sprawach Kościoła.
- Kamerling: zarządza Pałacem Apostolskim i przygotowuje pogrzeb papieża.
- Dziekan Kolegium: informuje o śmierci papieża i zwołuje konklawe.
- Wikariusz generalny Rzymu: ogłasza publicznie śmierć papieża.
- Prefekci dykasterii: tracą urząd, a ich zastępcy przejmują administrację bez prawa podejmowania wiążących decyzji.
Herb używany w czasie sede vacante przedstawia klucze i parasol, symbolizujące władzę i uroczystość. Szczegółowe zasady wakatu regulują kanony Kodeksu prawa kanonicznego oraz konstytucja apostolska Universi Dominici gregis.
Sede vacante katolickich patriarchatów wschodnich
Wakat patriarchatu rozpoczyna się od śmierci lub rezygnacji patriarchy. Tymczasową władzę przejmuje najstarszy biskup eparchii, który informuje papieża i zwołuje Synod Biskupów. Nowego patriarchy wybiera się za zamkniętymi drzwiami, a wybory powinny zakończyć się w ciągu 14 dni. Zasady wyboru regulują Kodeks kanonów Kościołów wschodnich.
Sede vacante w innych diecezjach
Okres sede vacante w diecezjach zaczyna się po śmierci lub rezygnacji ordynariusza. Władza przechodzi na biskupa pomocniczego lub innego kapłana, a kolegium konsultorów wybiera administratora diecezjalnego. Jego urząd wygasa po mianowaniu nowego biskupa przez papieża. Zasady te regulowane są przez Kodeks prawa kanonicznego oraz Kodeks kanonów Kościołów wschodnich.
