Scholastyka – definicja i znaczenie
Scholastyka to termin odnoszący się do średniowiecznej nauki, filozofii oraz teologii, a także specyficznej metody filozofowania, która rozwinęła się na uniwersytetach w średniowieczu. Od XIII wieku większość średniowiecznej filozofii przybrała charakter scholastyczny. W renesansie termin ten zyskał pejoratywne konotacje, kojarząc się z nadmiernie spekulatywną filozofią.
Historia scholastyki
Na początku średniowiecza, termin „scholastyk” odnosił się do nauczycieli i wykształconych osób. Rozwój szkolnictwa wyższego od XI wieku doprowadził do powstania grupy naukowców, którzy studiowali teksty uznawane za autorytatywne, takie jak Pismo Święte oraz dzieła starożytnych filozofów. Wypracowana metoda scholastyczna charakteryzowała się analizą argumentów i starannym budowaniem aparatury pojęciowej.
Scholastyka stała się narzędziem do uzasadniania prawd wiary oraz zharmonizowania nauk chrześcijańskich z filozofią pogańską. Anzelm z Canterbury określił ją jako „wiarę szukającą rozumienia”. W miarę upływu czasu, scholastyka zaczęła obejmować całość nauczania na uniwersytetach, wpływając na różnorodne nurty filozoficzne, takie jak tomizm czy skotyzm.
Krytyka scholastyki
W XII wieku scholastyka zaczęła budzić kontrowersje, szczególnie w kontekście ruchu reformacyjnego, którego liderzy, tacy jak Bernard z Clairvaux, krytykowali intelektualizm scholastyczny na rzecz bardziej emocjonalnej duchowości. Renesansowi filozofowie również poddali scholastykę surowej krytyce, postrzegając ją jako spekulacje nad wydumanymi problemami.
Negatywne postrzeganie scholastyki, zwłaszcza jej późnośredniowiecznych form, przetrwało do dziś, a niektórzy krytycy uznają ją za „zdegenerowaną filozofię”. W drugiej połowie XIX wieku, scholastyka przeżyła odrodzenie w postaci neoscholastyki.
Filozofowie scholastyczni
W historii scholastyki wyróżniamy kilka kluczowych okresów i myślicieli:
- Wczesna scholastyka (XII wiek):
- Hugon ze św. Wiktora
- Anzelm z Canterbury
- Piotr Abelard
- Klasyczny okres (XIII wiek):
- Tomasz z Akwinu
- Albert Wielki
- Święty Bonawentura
- Późna scholastyka (XIV – XV wiek):
- William Ockham
- Mikołaj z Autrécourt
- Neoscholastyka (XIX – XX wiek):
- Jacques Maritain
- Stefan Swieżawski
Podsumowanie
Scholastyka, jako metoda filozoficzna i teologiczna, odegrała kluczową rolę w średniowiecznej nauce, jednak jej późniejsze formy zostały skrytykowane za nadmierną spekulację. Pomimo krytyki, wpływ scholastyki jest widoczny w historii filozofii i nadal istnieje w formie neoscholastyki.
