Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych
Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych (ang. Supreme Court of the United States) jest najwyższą instancją sądowniczą w USA, odpowiedzialną za interpretację prawa konstytucyjnego. Składa się z dziewięciu sędziów, mianowanych przez Prezydenta i zatwierdzonych przez Senat. Prezes Sądu Najwyższego przewodniczy posiedzeniom oraz reprezentuje Sąd na zewnątrz.
Historia
Sąd został ustanowiony na podstawie art. 3 § 1. Konstytucji Stanów Zjednoczonych w 1789 roku. Pierwszym przewodniczącym był John Jay. Pierwszą ważną sprawą rozpatrzoną przez Sąd była Chisholm v. Georgia, w której Sąd odmówił rozpatrzenia sprawy dotyczącej odszkodowania za skonfiskowany majątek.
Przełomowe decyzje
Przełomowe orzeczenia Sądu Najwyższego zmieniają interpretację prawa i ustanawiają nowe doktryny. Oto niektóre z nich:
Marbury v. Madison (1803)
Ustanowienie prawa do kontroli konstytucyjności aktów prawnych. Decyzja podjęta większością 4–0.
McCulloch v. Maryland (1819)
Uznanie prawa rządu federalnego do zakupu banku centralnego oraz nadrzędności prawa federalnego nad stanowym. Decyzja 6–0.
Gibbons v. Ogden (1824)
Zakaz ingerencji władz stanowych w regulację handlu między stanami.
Dred Scott v. Sandford (1857)
Decyzja uznająca, że niewolnicy nie są obywatelami; przyczyniła się do wojny secesyjnej. Orzeczenie 7–2.
Miranda v. Arizona (1966)
Wprowadzenie obowiązku informowania oskarżonych o ich prawach. Decyzja uznana za kluczową dla praw obywatelskich.
Roe v. Wade (1973)
Prawa kobiet do wyboru w sprawie aborcji, decyzja mająca wpływ na politykę aborcyjną w USA.
Obecni sędziowie
- John Roberts – Prezes (mianowany w 2005)
- Clarence Thomas (1991)
- Samuel Alito (2006)
- Sonia Sotomayor (2009)
- Elena Kagan (2010)
- Neil Gorsuch (2017)
- Brett Kavanaugh (2018)
- Amy Coney Barrett (2020)
- Ketanji Brown Jackson (2022)
Sąd Najwyższy odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu prawa i polityki w Stanach Zjednoczonych, podejmując decyzje mające daleko idące konsekwencje dla społeczeństwa.
