Ruch egzekucyjny
Ruch egzekucyjny, działający w XVI wieku, był politycznym ruchem średniej szlachty w Polsce, który domagał się reform w sądownictwie, skarbowości i wojsku. Postulowano również ograniczenie praw Kościoła oraz zwrot królewszczyzn nielegalnie zajmowanych przez magnatów.
Postulaty
- Egzekucja praw i obyczajów z konstytucji sejmikowych.
- Zwrot królewszczyzn do korony.
- Ustalenie reguły incompatibilitas (zakaz trzymania wielu urzędów przez jedną osobę).
- Zwiększenie uprawnień Sejmu z hasłem „nihil novi”.
- Zniesienie uprzywilejowania duchowieństwa oraz opodatkowanie Kościoła.
- Unowocześnienie procedury sądowej.
- Zacieśnienie unii z Litwą oraz likwidacja odrębności Prus Królewskich.
- Utworzenie stałego wojska i zagwarantowanie wolności wyznania.
- Wzmocnienie pozycji szlachty wobec mieszczan poprzez likwidację cechów.
Historia
Na przełomie XV i XVI wieku magnateria dążyła do dominacji, co prowadziło do konfliktu ze średnią szlachtą. Ruch egzekucyjny rozpoczął działania w obronie praw szlacheckich. W 1505 roku uchwalono konstytucję „Nihil novi”, ograniczającą władzę króla. W kolejnych latach, pod rządami Zygmunta I, szlachta sprzeciwiała się polityce królowej Bony oraz elekcji „vivente rege”.
W 1569 roku ustanowiono unię lubelską, łączącą Polskę i Litwę w jedno państwo. Szlachta uzyskała większą rolę w podejmowaniu decyzji politycznych, a egzekucja dóbr królewskich została zrealizowana na sejmie w latach 1563-1564.
Osiągnięcia
Ruch egzekucyjny przyniósł istotne zmiany, w tym:
- Egzekucja dóbr królewskich oraz lustracja królewszczyzn.
- Ujednolicenie miar, wag i wprowadzenie jednolitej monety.
- Utworzenie wojska kwarcianego oraz zwiększenie znaczenia izby poselskiej.
- Wprowadzenie zasad tolerancji religijnej oraz opodatkowanie duchowieństwa.
Spuścizna
Mimo ostatecznego upadku ruchu egzekucyjnego, jego postulaty przyczyniły się do unowocześnienia ustroju prawnego w Polsce, co miało długotrwały wpływ na przyszłe reformy.
