Rotmistrz: Definicja i Historia
Rotmistrz to polski stopień wojskowy w kawalerii, odpowiadający kapitanowi i pełniący rolę dowódcy szwadronu. Nazwa wywodzi się z połączenia słów „mistrz” (dowódca) oraz „rota” (oddział wojska), co dosłownie oznacza „zwierzchnika roty”.
Geneza Rotmistrza
Funkcja rotmistrza pojawiła się w Polsce w XV wieku, gdy zaczęto korzystać z wojsk zaciężnych. Kandydatów na to stanowisko przedstawiał hetman wielki, a król zatwierdzał nominacje, wystawiając listy przypowiednie. Rotmistrz formował rotę konną lub pieszą, zaciągając towarzyszy, którzy następnie kompletowali pocztowych.
W XVI wieku tytuł rotmistrza piechoty zaczęto zastępować mianem „kapitan”, mimo że w niektórych armiach nadal używano tej nazwy w odniesieniu do jazdy. Rotmistrz odpowiadał za dyscyplinę i wyszkolenie swoich żołnierzy, organizując ćwiczenia i popisy. Odpowiadał również za administrację, wypłacając żołd i nadzorując zaopatrzenie.
Rotmistrzowie Tytularni
W I połowie XVI wieku zaczęli pojawiać się rotmistrzowie tytularni, których faktyczną władzę sprawowali porucznicy. Zjawisko to nasiliło się w XVII wieku, a w XVIII wieku rotmistrzowie stali się dowódcami szwadronów z podziałem na rotmistrzów ze szwadronem i sztabsrotmistrzów.
Ewolucja Stopnia
W XIX wieku rotmistrz był stopniem oficerskim w kawalerii, odpowiadającym kapitanowi w innych rodzajach wojsk. W XX wieku stopień ten istniał w kawalerii oraz w oddziałach pancernych, a po 1947 roku w Wojsku Polskim funkcjonował jedynie nieformalnie.
Rotmistrz w Armiach Obcych
Stopień rotmistrza był obecny również w armiach obcych, takich jak armie niemieckie i austro-węgierskie, a także w krajach skandynawskich. W Rosji tytuł ten pojawił się w XVII wieku i zachował się do końca I wojny światowej.
Sławni Rotmistrzowie
- Jakub Secygniowski – hetman wojsk zaciężnych
- Zbigniew Słupecki – senator i kasztelan
- Jan III Sobieski – król Polski
- Witold Pilecki – organizator ruchu oporu w Oświęcimiu
- Władysław Dunin-Borkowski – rotmistrz II Rzeczypospolitej
Uwagi
Rotmistrz pozostaje istotnym elementem polskiej tradycji wojskowej, symbolizując długą historię kawalerii w Polsce.
Bibliografia
- Marek Plewczyński: Wojny i wojskowość polska w XVI wieku. Tom I: Lata 1500-1548.
- Mała encyklopedia wojskowa. Tom 3 (R–Ż).
