Rodzaj gramatyczny
Rodzaj gramatyczny to kategoria, która dzieli rzeczowniki na różne grupy. Rzeczowniki mają określony rodzaj, co wpływa na ich klasyfikację. Przykłady to:
- ręcznik – męski
- encyklopedia – żeński
- krzesło – nijaki
W liczbie mnogiej, ręczniki są niemęskoosobowe, a ludzie męskoosobowi. Rzeczowniki nie zmieniają swojego rodzaju, na przykład ręcznik nie ma formy żeńskiej.
Dla przymiotników rodzaj jest kategorią fleksyjną, co oznacza, że odmieniają się przez rodzaje. Przykłady form przymiotnika:
- męski: duży
- żeński: duża
- nijaki: duże
- męskoosobowy: duzi
- niemęskoosobowy: duże
Rodzaj w językach indoeuropejskich
W językach indoeuropejskich wyróżnia się trzy rodzaje:
- męski
- żeński
- nijaki
W językach romańskich zanikł rodzaj nijaki, co prowadzi do podziału na męski i żeński. W językach słowiańskich rodzaj jest skomplikowany przez powiązanie z żywotnością i osobowością.
Rodzaj rzeczownika w języku polskim
W polskim wyróżnia się pięć rodzajów, z czego trzy główne to:
- męskoosobowy
- męski żywotny nieosobowy
- męski nieżywotny
Rzeczowniki żywotne oznaczają istoty żywe, a osobowe – osoby. Istnieją wyjątki, np. trup traktowany jest jako żywotny.
Rodzaj innych części mowy w języku polskim
Inne części mowy, takie jak przymiotniki, liczebniki i zaimki, również odmieniają się przez rodzaje. Przykładowe liczebniki:
- dwa – męskoosobowy: dwaj, żeński: dwie, nijaki: dwa
- półtora – nieżeńskie: półtora, żeńskie: półtorej
Rodzaj w językach semickich
W językach semickich, takich jak arabski i hebrajski, istnieją tylko dwa rodzaje: męski i żeński. Rodzaj męski jest domyślny, zaś żeński dotyczy rzeczowników zakończonych na -at.
