Reformy rolne w Polsce
Reformy rolne w Polsce miały miejsce w II Rzeczypospolitej (ustawy z 1920 i 1925 roku) oraz w Polsce Ludowej (dekret PKWN z 6 września 1944 roku). Do 1939 roku rozparcelowano około 2,7 mln ha ziemi dla około 630 tys. beneficjentów, a po 1945 roku rozdzielono 6,1 mln ha dla 1,1 mln rodzin.
Okres międzywojenny
Kwestia agrarna, w tym ubóstwo chłopów i brak ziemi, stanowiła kluczowy problem polityczny i gospodarczy Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Szczególnie dotkliwy był problem głodu ziemi w byłych zaborach austriackim i rosyjskim.
W 1917 roku na wiecach chłopskich uchwalono rezolucje wzywające do parcelacji majątków. W 1918 roku ruch chłopski nasilił się, a chłopi zajmowali folwarki oraz przeprowadzali napady na dwory. W odpowiedzi, rząd Ignacego Daszyńskiego ogłosił plan upaństwowienia majątków ziemskich i przekazania ich chłopom.
10 lipca 1919 roku Sejm Ustawodawczy przyjął uchwałę w sprawie reformy rolnej, określając maksymalne obszary posiadania ziemi w zależności od warunków lokalnych. Ustawa z 15 lipca 1920 roku rozpoczęła proces reformy, który został zrealizowany w 58% do 1939 roku poprzez przymusową sprzedaż lub wykup gruntów.
Okres Polski Ludowej
W Polsce Ludowej reforma rolna była realizowana na podstawie dekretu PKWN z 6 września 1944 roku. Próby ochrony majątków ziemskich przed parcelacją były stanowczo tłumione. W 1947 roku Ministerstwo Rolnictwa zabroniło przekazywania resztówek byłym właścicielom, co zakończyło dążenia ziemian do zachowania części swoich dóbr.
Podczas reformy często dochodziło do korupcji oraz grabieży majątków. Utworzono Państwowy Fundusz Ziemi, który finansował tworzenie nowych gospodarstw. Ziemię przydzielano w zamian za spłatę równą przeciętnym rocznym plonom, a środki przeznaczano na wydatki związane z reformą.
Postanowienia dekretu interpretowano szeroko, co prowadziło do wysiedleń właścicieli z ich domów. Reforma nie obejmowała Kościoła i związków wyznaniowych, których obiekty rolne wyłączono spod wywłaszczeń do decyzji Sejmu. Wywłaszczenie tych dóbr nastąpiło dopiero w 1950 roku.
Bibliografia
- Zarys Historii Polski, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980.
- Najnowsza historia Polski 1914-1945, Świat Książki, Warszawa, 2003.
- Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Kostrowicka I., Landau Z., Tomaszewski J., Książka i Wiedza, 1966.
