Recenzja naukowa
Recenzja naukowa to proces oceny utworu naukowego, takiego jak dysertacja, książka czy publikacja w czasopiśmie naukowym. Jej celem jest ocena naukowej wartości danego utworu przed jego publikacją. Recenzje są kluczowe w systemie publikacji w czasopismach naukowych, gdzie stanowią istotny element decyzyjny dotyczący akceptacji prac.
System recenzji ma na celu eliminację publikacji, które zawierają nieuzasadnione tezy. Jednak nie jest w stanie wykryć oszustw, gdyż recenzenci oceniają jedynie tekst, nie powtarzając opisanych eksperymentów ani nie weryfikując danych. Oparty jest na zasadzie domniemania uczciwości autorów, co ogranicza jego skuteczność w wykrywaniu plagiatów czy fałszerstw.
Podobny system recenzji stosuje się w przypadku grantów naukowych oraz publikacji książek. Recenzje dysertacji mają inny charakter; są jawne, co oznacza, że zarówno recenzenci, jak i oceniani wiedzą, kto dokonuje oceny. Pozytywna recenzja umożliwia kandydatowi obronę pracy, a jego odpowiedzi na uwagi recenzentów są istotnym elementem oceny.
Peer review
Termin peer review odnosi się do systemu recenzji, który różni się od polskiej recenzji naukowej. W systemie anglosaskim recenzenci pozostają anonimowi, co sprzyja obiektywizmowi i ogranicza nepotyzm. Rekomendacje sugerują również anonimowość autorów, aby zminimalizować ryzyko uprzedzeń. Przykładem jest czasopismo Behavioural Ecology, które wprowadziło zasady, które przyczyniły się do wzrostu liczby publikacji autorstwa kobiet.
Proces recenzji obejmuje kilka etapów:
- Autor wysyła manuskrypt do edytora.
- Edytor dokonuje wstępnej oceny i może odrzucić publikację.
- Wstępnie zaakceptowany manuskrypt jest wysyłany do recenzentów.
- Recenzenci niezależnie oceniają publikację.
- Edytor podejmuje decyzję na podstawie ocen recenzentów.
- Autor odpowiada na uwagi recenzentów i wprowadza poprawki.
- Poprawiona publikacja jest ponownie oceniana przez edytora.
- W przypadku sprzecznych opinii edytor może powołać dodatkowego recenzenta.
Podsumowanie
Recenzja naukowa i system peer review są kluczowymi elementami zapewniającymi jakość publikacji naukowych. Choć mają różne cele i procedury, oba systemy dążą do utrzymania wysokich standardów w nauce.
