Puzon
Puzon (skrót: tbn. lub trbn.) to instrument dęty blaszany z grupy aerofonów ustnikowych, charakteryzujący się silnie korzenną barwą. Należy do rodziny instrumentów dętych, w tym trąbek i tub, a jego historia sięga XIII wieku, kiedy to wyodrębnił się z trąbek.
Historia powstania
Puzon, jako największa trąbka, przybrał swoją współczesną formę w XV wieku. Pierwszy zachowany egzemplarz pochodzi z 1551 roku, wykonany przez Erasmusa Schnitzera. W 1820 roku wprowadzono wersję zaworową, co zrewolucjonizowało jego konstrukcję.
Rodzaje puzonów
W XVI wieku powstały różne rodzaje puzonów, odpowiadające rejestrom głosu:
- Puzon dyszkantowy B
- Puzon altowy F i Es
- Puzon tenorowy B
- Puzon basowy F
- Puzon kontrabasowy B
Puzon dyszkantowy i kontrabasowy wyszły z użycia, a puzon basowy został zastąpiony przez tenorowy z większą menzurą. W XIX wieku wprowadzono wentyl kwartowy, co zlikwidowało potrzebę posiadania wielu rozmiarów puzonów.
Typy puzonów
- Puzon suwakowy: Działa na zasadzie teleskopowego suwaka, umożliwiającego zmianę długości instrumentu.
- Puzon sopranowy: W stroju B lub C, nieużywany w orkiestrach, stosowany do chorałów.
- Puzon altowy: Używany w dużych orkiestrach, obecnie w stroju Es.
- Puzon tenorowo-basowy: Z dodatkowym zaworem, obniżającym dźwięk o kwartę.
- Puzon basowy: Znany jako puzon majorowy, występuje w stroju F lub Es.
- Puzon wentylowy: Wprowadzony w 1820 roku, posiada trzy zawory, co umożliwia różne kombinacje dźwięków.
Dzieła z wykorzystaniem puzonu
Puzon był wykorzystywany jako instrument solowy już w XVI wieku. Do znanych dzieł klasycznych z jego partią należą:
- Wolfgang Amadeus Mozart – Requiem (solo w Tuba Mirum)
- Hector Berlioz – Requiem (w Hostias)
- Richard Wagner – Tannhäuser
- Gustav Mahler – Symfonia Nr 3
- Nikołaj Rimski-Korsakow – Koncert na puzon i fortepian B-dur
Współcześnie puzon jest używany w różnych kontekstach muzycznych i jego uniwersalność sprawia, że pozostaje popularnym instrumentem w orkiestrach i zespołach kameralnych.
